Ford Henry

Ford Henry , ur. 30 VII 1863, Dearborn (hrab. Wayne, stan Michigan), zm. 7 IV 1947, tamże,

amerykański konstruktor samochodów i przemysłowiec.

Urodził się 30 VII 1863 w Dearborn (hrabstwo Wayne, stan Michigan). Henry Ford był synem irlandzkich imigrantów farmerów; dzieciństwo spędził na wsi, pasjonując się maszynami, a jego ulubionym zajęciem było majstrowanie przy zegarkach znajomych. W wieku 16. lat rzucił szkołę i dom rodzinny i zatrudnił się w sklepie maszynowym w Detroit, gdzie zapoznawał się z konstrukcją i działaniem silników.

Pracując jako mechanik w Edison Illuminating Company w Detroit, w chwilach wolnych od zajęć zawodowych zbudował 1896 swój pierwszy samochód. Był to pojazd dość prymitywny, ale funkcjonował na tyle dobrze, że Ford postanowił poświęcić się wyłącznie produkcji samochodów, marząc jednocześnie o sławie bijącego rekordy kierowcy sportowego.

Sukcesy sportowe przyszły bardzo szybko. W X 1901 Ford wygrał, prowadząc samochód własnej konstrukcji, wielki wyścig w Grosse Point koło Detroit, co przyniosło mu znaczny rozgłos. W 1903 — w celach reklamowych — ustanowił na zamarzniętym jeziorze Saint Clair światowy rekord szybkości samochodu, osiągając 145 km/h.

Wybitny konstruktor i wielki strateg przemysłowy odznaczał się osobowością nader skomplikowaną — silną, ale niezbyt konsekwentną. Dbał o swych robotników, ale zwalczał ruch związkowy, organizował akcje pacyfistyczne, rozwijając jednocześnie produkcję dla celów wojennych. Był zapalonym kawalarzem i kolekcjonerem, dziwakiem w zakresie diety, filantropem. Próbował, bez powodzenia, kariery politycznej. Miał też kontrowersyjne poglądy — przychylne dla Niemiec hitlerowskich (patronował towarzystwu niemiecko-amerykańskiemu, 1938 został odznaczony Wielkim Krzyżem Orła Pruskiego) do czasu ataku na Pearl Harbor (XII 1941). W 1922 wydał Moje życie i dzieło (wydanie polskie w 1925).

Zmarł 7 IV 1947 w Dearborn.

Początki produkcji samochodów

Utworzona z inicjatywy Forda 1899 Detroit Automobile Company nie przetrwała do końca 1900 i zbudowała zaledwie 20 samochodów. Następnym przedsięwzięciem była Henry Ford Company, która z czasem — po jego odejściu — przekształciła się w Cadillac Automobile Company. Dopiero Ford Motor Company, zorganizowana 1903, umożliwiła mu realizację szeroko zakrojonych projektów (choć do 1911 Association of Licensed Automobile Manufacturers kwestionowało, na drodze sądowej, jej prawo do istnienia). Przedsiębiorstwo rozwijało się pomyślnie — w ciągu 15 miesięcy sprzedano 1700 samochodów.

Nowy system produkcji

Mając dobre rozeznanie rynku, Ford zdawał sobie sprawę, że byłby on ogromnie chłonny na prosty w konstrukcji, wytrzymały i stosunkowo tani, a więc dostępny bardzo szerokim kręgom odbiorców samochód. Należało więc go zbudować i wytwarzać możliwie najtaniej, a następnie — poprzez zwiększenie wydajności produkcji umożliwiające dalsze obniżanie ceny — wywoływać masowy, nieustannie wzrastający nań popyt, potem znowu zwiększać wydajność i obniżać cenę i — powtarzać taki cykl. Tego rodzaju pomysły uznawano za herezję w tym czasie, kiedy samochód był uważany za przedmiot zbytku wytwarzany w niewielkich ilościach dla zamożnej klienteli. Praktyka wykazała dobitnie, że rację miał Ford. W 1908 stworzył mocno zbudowany, łatwy w prowadzeniu, konserwacji i obsłudze Model T, potocznie zwany Tin Lizzy (Blaszaną Elżunią), wyposażony w prosty 20-konny silnik uruchamiany korbą oraz dwa biegi plus wsteczny. Kosztował on jednak nieco za drogo, bo 825 dolarów.

Ford doszedł do wniosku, że zdobędzie rynek, jeśli obniży jego cenę do 600 dolarów. Dzięki usprawnieniom w organizacji produkcji osiągnął to 1912 (od tego roku była też dostępna wersja z zapłonem elektrycznym). Popyt wzrósł do tego stopnia, że fabryka nie była w stanie podołać zamówieniom. Ford zrozumiał, że musi całkowicie odejść od tradycyjnych metod produkcji. Na początku 1913 zdecydował się na eksperyment, którego rezultat przeobraził wielki przemysł oraz przyniósł ważne skutki gospodarcze i społeczne. Oparł produkcję samochodów na trzech elementach: ruchomej taśmie montażowej, wysokiej specjalizacji robotników wykonujących poszczególne czynności oraz użyciu do budowy samochodów części zamiennych wysokiej jakości, o nadzwyczaj wąskiej tolerancji. Wszystko to znane było wcześniej, jednak zastosowanie owych elementów masowej produkcji jednocześnie i na tak wielką skalę było posunięciem rewolucyjnym i wymagało bardzo starannej i przemyślanej w najdrobniejszych szczegółach organizacji pracy. (Taka metoda organizacji pracy i zarządzania, nazywana jest w ekonomii fordyzmem.)

6 samochodów na minutę

Dzięki nowej metodzie skrócono wydatnie średni czas montażu, np. iskrownika z 18 do 5 minut, podwozia z 12,5 do 1,5 godziny, silnika z 12 do 6 godzin. Model T był całkowicie wytwarzany taśmowo od początku 1914. Nowy system produkcji zmuszał robotników do zachowywania się jak automaty. Było to szeroko krytykowane ze względów humanitarnych. W celu przyciągnięcia robotników Ford podniósł płace — minimalna dniówka wynosiła u niego 5 dolarów, przy średnich zarobkach w przemyśle USA wynoszących 11 dolarów tygodniowo, pod warunkiem przestrzegania zasad trzeźwości i oszczędności można też było uzyskać udział w zyskach przedsiębiorstwa. Jednocześnie skrócił czas pracy do 8 godzin (wprowadzając produkcję na 3 zmiany).

W wyniku tych rewolucyjnych zmian produkcja samochodów wzrosła ze 170 tysięcy 1912 do 300 tysięcy 1914, 1915 przekroczyła pół miliona, a 1923 osiągnęła prawie 2 mln. W 1920 spełniło się marzenie Forda — co minutę opuszczał taśmę montażową gotowy samochód, a od 1925 produkowano już 6 samochodów na minutę. Jednocześnie stale spadała cena samochodów — 1924 wynosiła już tylko 290 dolarów. Łącznie wyprodukowano, do 1927, ponad 15 mln sztuk Modelu T. Była to w przybliżeniu połowa wszystkich pojazdów mechanicznych ówczesnego świata. Przedsiębiorstwo, nad którym w 1919 Ford uzyskał pełną kontrolę finansową, ze skromnego towarzystwa akcyjnego o kapitale zakładowym wynoszącym 100 tys. dolarów, wyrosło na giganta przemysłowego o rocznym dochodzie około 700 mln dolarów.

Ford T, amerykański smochód osobowy (1908)