Etiopia. Sztuka

Etiopia. Sztuka.

Najstarsze ślady działalności twórczej w postaci rytów, malowideł skalnych (6000–4000 p.n.e.), dolmenów, menhirów i stel fallicznych pochodzą prawdopodobnie z neolitu. Sztukę z okresu istnienia państwa Aksum reprezentują pałace z wewn. dziedzińcami, monumentalnymi schodami, salami (m.in. ruiny pałaców: Ynda Mikael, Ynda Semon, Teka Marjam w Aksum) oraz świątynie o wyraźnych wpływach budownictwa z południowej Arabii — kute w skale trony, cysterny, monolityczne stele kam. (Aksum, Kaskasa, Dara). Od IV w. rozwijała się chrześc. architektura sakralna oparta na wzorach koptyjsko-syr., np. klasztory, bazyliki na planie prostokąta (m.in. w Aksum, Jeha, Bihat), także kościoły skalne (m.in. w Lalibela z ok. XI–XIII w.); fasady i wnętrza świątyń zdobiono reliefami, stiukami i malowidłami; rozwijały się: rzeźba, snycerstwo, malarstwo miniaturowe i tablicowe, wykazujące wpływy koptyjskie i bizant. (ikony, dyptyki, i tryptyki malowane temperą na drewnie i płótnie). Po okresie walk z muzułmanami XVI–XVII w. nastąpiło ponowne ożywienie budownictwa o widocznych wpływach eur. (warowne zamki w Gonder, liczne kościoły z kopułami, na planie koła i ośmiokąta); w Gonder rozwinęła się lokalna szkoła malarstwa ściennego i ikonowego. Rosnące od poł. XIX w. wpływy eur. zaznaczyły się gł. w malarstwie o tematyce świeckiej (portrety, sceny batalistyczne, rysunki sylwetkowe), architekturze i urbanistyce (Addis Abeba). Współczesna twórczość plast. łączy tradycyjną tematykę lud.-kultową z formami realist. i kubizującymi; uznanymi malarzami i rzeźbiarzami są m.in.: Afeuerk Tekle, Iskandar Boghosjan i Gebre Krystos Desta. Odrębne i bogate tradycje ma etiopskie rzemiosło artyst. uprawiane przez różne plemiona Etiopii; wysoki poziom cechuje wyroby z alabastru i marmuru (naczynia), metali (przedmioty liturgiczne, korony, oprawy rękopisów), drewna (rzeźbione ikony) oraz tkactwo, plecionkarstwo i garncarstwo.

Lalibela, kościół skalny