Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj

Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj (DSZ),

ogólnopolska niepodległościowa konspiracyjna organizacja wojskowa, tworzona od przełomu III i IV 1945 przez p.o. komendanta sił zbrojnych w kraju (pułkownik J. Rzepecki „Ożóg”), 7 V 1945 formalnie usankcjonowana przez p.o. naczelnego wodza generała W. Andersa.

Jej zadaniem było kierowanie oporem społecznym przeciwko systemowi władzy utworzonemu przez PPR; delegatem sił zbrojnych został pułkownik Rzepecki („Ożóg”), zastępcą — pułkownik J. Bokszczanin („Wir”), szefem sztabu — podpułkownik W. Borzobohaty („Jelita”), następnie mjr T. Jachimek („Ninka”); DSZ była oparta na wypracowanym przez AK na potrzeby organizacji „Nie” systemie organizacyjnym, dysponowała częścią jej kadr oraz środków materialnych; organizacyjnie objęła 3 obszary: centralny (okręgi: białostocki, kielecki, lubelski, łódzki, warszawski, komendant pułkownik J. Mazurkiewicz „Radosław”), południowy (okręgi: krakowsko-rzeszowski, górnośląski, dolnośląski, pułkownik A. Sanojca „Cis”), zachodni (okręgi: bydgoski, poznański, szczeciński, gdański, olsztyński, podpułkownik J. Szczurek-Cergowski „Sławbor”). Delegatura prowadziła działalność informacyjną i propagandową (m.in. wydawała czasopisma „Polska i Świat”, „Myśl Niepodległa”), stosowała samoobronę i terror indywidualny; walkę zbrojną KG uznała za pozbawioną szans — podejmowała, bez powodzenia, próby ograniczenia akcji zbrojnej terenowych ogniw. Zmiany w sytuacji politycznej (28 VI 1945 utworzenie TRJN, 1 VII 1945 samorozwiązanie RJN) i dojrzewanie w DSZ koncepcji przekształcenia organizacji wojskowej w cywilną spowodowały 5 VIII 1945 jej rozwiązanie; w miejsce DSZ 2 IX 1945 powstała organizacja Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”.