Burundi. Historia
 
Encyklopedia PWN
Burundi. Historia.
Za pierwotną ludność obecnego Burundi uważa się plemiona zbieracko-łowieckie Pigmejów Twa. W I tysiącleciu n.e. napływał rolniczy lud Hutu, w połowie II tysiąclecia pojawił się pasterski lud Tutsi. Państwo Urundi powstało XVI lub XVII w. Ludność Urundi stanowili w ok. 80% Hutu, a w ok. 20% Tutsi. Państwo to, omijane przez szlaki handlowe wewnątrz kontynentu, pozostawało w cieniu sąsiedniego państwa Rwandy i stosunkowo długo było też nieznane Europejczykom, w XIX w. musiało stawić czoła zagrożeniom zewnętrznym: ekspedycjom arabskich łowców niewolników z Zanzibaru oraz penetracji europejskiej. Pierwsi eksploratorzy, R. Burton i J. Speke, dotarli tu 1857–59, następnie 1871 — H.M. Stanley i D. Livingstone. Na konferencji berlińskiej (1885) Burundi zostało zaliczone do niemieckiej strefy wpływów. W 1903 traktat z Kiganda ustanawiał zależność od Niemiec i Burundi stało się częścią Niemieckiej Afryki Wschodniej. W 1916 Burundi i Rwanda zostały zajęte przez wojska belgijskie i dołączone do Konga Belgijskiego. W 1923 Belgia otrzymała od Ligi Narodów mandat nad Rwandą-Urundi, które 1925 przyłączyła do Konga (po 1945 terytorium powiernicze ONZ pod administracją belgijską). Zarówno Niemcy, jak i Belgia popierały chrystianizację kraju i utrzymywały dominację Tutsi nad ludami Hutu i Twa.
Pod presją ONZ Belgowie zainicjowali proces zmierzający ku niepodległości. W wyborach parlamentarnych pod egidą ONZ zwyciężyła Partią Jedności na rzecz Postępu Narodowego (UPRONA). Belgia przyznała Rwandzie-Urundi autonomię wewnętrzną i — 1962 — niepodległość, odrębnie Rwandzie i Burundi (zgodnie z żądaniem obu krajów). Na czele państwa stanął mwami Mwambutsa IV Charles (panujący od 1915), respektujący zasadę równowagi Tutsi i Hutu (równa reprezentacja w rządzie). W 1965, mimo zwycięstwa Hutu w wyborach parlamentarnych, król mianował premierem księcia z plemienia Tutsi, co wywołało zamieszki, a w następstwie krwawe represje wobec Hutu. W VII 1966 mwami został zdetronizowany przez swego syna, Ntare V, a XI 1966 pułkownik M. Micombero, premier z nominacji nowego króla, obalił go, ogłosił Burundi republiką, a siebie prezydentem. Partią rządzącą pozostała UPRONA. Czystki wśród polityków i w armii zwiększyły supremację Tutsi. Powstanie Hutu na południu (1972) spowodowało represje na niespotykaną skalę: w masakrach zginęło 100–200 tys. Hutu, a ok. 200 tys. zbiegło za granicę. Konstytucja z 1974 wprowadziła rządy jednopartyjne UPRONA (faktycznie armii).
1976–87 w wyniku bezkrwawego zamachu stanu władzę sprawował pułkownik J.-B. Bagaza (Tutsi). Początkowo starał się ponownie wprowadzić przedstawicieli Hutu do administracji państwowej, od 1984 zaostrzył represje wobec opozycji i Kościoła katolickiego. Po kolejnym zamachu stanu: prezydentem został mjr P. Buyoya (Tutsi). W 1988 po kolejnych masakrach na tle etnicznym doszło do próby pojednania: premierem rządu, złożonego w połowie z przedstawicieli obu ludów, został A. Sibomana (Hutu). Referendum z 1992, zatwierdzające nową konstytucję i system wielopartyjny, umożliwiło 1993 zwycięstwo reprezentacji Hutu (dotąd nielegalnej) FRODEBU, a w wyborach prezydenckich jej przywódcy, M. Ndadaye. Kilka miesięcy później prezydent Ndadaye został zabity w czasie próby przewrotu wojskowego. Nowy prezydent C. Ntaryamira zginął 1994, wraz z prezydentem Rwandy J. Habyarimaną, w zestrzelonym samolocie. W Burundi nastąpił rozpad władz. W tej sytuacji 1996 do władzy powrócił były prezydent Buyoya (UPRONA). 1997–98, mimo oporu frakcji radykalnych, postępowała normalizacja kraju, powróciło wielu emigrantów. W wyniku kompromisu między rządem a FRODEBU została wprowadzona (VI 1998) nowa konstytucja oraz uznano prezydenturę Buyoi.
Walki etniczne w Burundi pochłonęły od 1993 ok. 200 tys. ofiar śmiertelnych, wymusiły ucieczkę ok. 800 tys. ludzi do Tanzanii oraz masowe przemieszczenia wewnętrzne. Równocześnie z zapaścią państwa trwa klęska epidemii AIDS. Porozumienie pokojowe zawarte 2000 w Arushy (Tanzania) w obecności prezydenta USA, B. Clintona, przewidywało m.in. powstanie wieloetnicznego rządu, zachowanie równowagi etnicznej w armii i administracji oraz 3-letni okres przejściowy do pełnej demokratyzacji systemu. W 2001 parlament zaaprobował tymczasową konstytucję i dokooptował nowych deputowanych. Powołano rząd tymczasowy. W 2004 parlament zaaprobował projekt nowej konstytucji, II 2005 przyjęty w referendum. W przeprowadzonych VII 2005 wyborach parlamentarnych zdecydowanie zwyciężyło ugrupowanie dawnych rebeliantów Hutu NCDD-FDD, a jego przywódca P. Nkurunziza — w prezydenckich (VIII 2005); 2007 zakończenie misji pokojowej ONZ.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia