opozycja polityczna

opozycja polityczna,

kategoria politologiczna, kojarzona z mechanizmem rywalizacji, który umożliwia wyrażanie i reprezentację różnorodnych interesów politycznych.

Opozycja w szerokim znaczeniu obejmuje działania społeczne podejmowane przez organizacje i grupy polityczne (np. partie polityczne, grupy interesu, luźne stowarzyszenia obywateli), które w ten sposób dają wyraz dążeniu do zmiany rządu i jego polityki, przeciwstawiają się obowiązującym zasadom gry politycznej, kwestionują legitymizację systemu politycznego. Opozycję polityczną można traktować jako przejaw istnienia w społeczeństwie różnorodnych opinii i interesów, w różny sposób powstających i wyrażanych. Tak rozumiana opozycja polityczna może ujawniać się również w systemach niedemokratycznych (delegitymizacja systemu politycznego). Opozycja w wąskim znaczeniu to instytucja systemu politycznego, która umożliwia partiom politycznym udział w regularnej wymianie władzy. Partia (partie) opozycyjna stanowi alternatywę dla partii rządzącej, kwestionując jej działania w okresie między kolejnymi elekcjami oraz składa ofertę masowemu wyborcy jako potencjalna partia (partie) rządząca. W skonsolidowanych demokracjach występuje opozycja parlamentarna, co oznacza, iż o wymianie władzy decydują działania podejmowane w parlamencie, a partie opozycyjne dość często uczestniczą w procesie decyzyjnym. Opozycja parlamentarna jest opozycją prosystemową, tworzą ją ustabilizowane partie polityczne, akceptujące demokratyczne zasady gry politycznej. Pewną formą opozycji parlamentarnej jest tzw. opozycja radykalna. Reprezentują ją partie polityczne, które dążą do przeprowadzenia radykalnych zmian w systemie politycznym, naruszając dotychczasowy konsens programowy uzgodniony przez partie ustabilizowane, jednak przy zachowaniu porządku liberalno-demokratyczne i z poszanowaniem jego instytucji oraz procedur. Skrajną formą opozycji politycznej jest opozycja antysystemowa, a reprezentujące ją partie polityczne oferują nastawienie antydemokratyczne, antyparlamentarne i antypluralistyczne. Podważają one legitymację istniejącego systemu politycznego. Tak postępowały partie komunistyczne w Europie Zachodniej, zwłaszcza w latach 60. i 70., a współcześnie — niektóre partie skrajnej prawicy lub ugrupowania skrajnie lewicowe.