podmiot
Encyklopedia PWN
autonomia
filoz., socjol., teol. Autonomia to niezawisłość woli lub sumienia wykluczająca zależność od determinującego wpływu oddziałujących „z zewnątrz” (zatem heteronomicznych) czynników empirycznych, mających źródło w różnie ujmowanym prawodawstwie Bożym (teonomia) albo pochodzących od jakiegokolwiek autorytetu lub władcy (np. polityczna). W rozumieniu mocniejszym autonomia oznacza możliwość ustanawiania przez podmiot moralny własnych reguł postępowania, przeciwstawianych zarówno empirycznej heteronomii, jak i teonomii; jest traktowana jako centralna kategoria uzasadniająca próby budowania moralności bez etyki przez osoby odpowiedzialne, bo korzystające z autonomii (jak w koncepcjach „moralności ponowoczesnej”, np. u Z. Baumana). W ujęciu słabszym autonomia jest kojarzona nie tyle z wolą, co z sumieniem (lub rozumem praktycznym) podmiotu moralnego, który może samodzielnie ustalać reguły postępowania albo na zasadzie wolności, albo przez uzgodnienie przyrodzonych skłonności i niesprzecznych z nimi obowiązków, odkrywanych raczej niż konstytuowanych przez rozum praktyczny.
[gr., ‘samorząd’],
kredyt
ekon. pożyczka, transakcja polegająca na tym, że: jedna ze stron (wierzyciel lub kredytodawca) stawia do dyspozycji drugiej strony środki pieniężne, dobra realne bądź inne świadczenia albo zobowiązuje się pokrywać do określonej wysokości jej zadłużenie bądź wykonywać dyspozycje płatnicze; druga strona (dłużnik lub kredytobiorca) zwraca w ustalonych terminach równowartość wykorzystanych środków, a ponadto płaci kredytodawcy wynagrodzenie za korzystanie z tych środków w postaci oprocentowania (procent) liczonego proporcjonalnie do sumy i okresu wykorzystania kredytu; dla dłużnika otrzymanie kredytu oznacza powstanie zobowiązania (długu).
[łac. creditum ‘pożyczka’, ‘dług’],
liryka
jeden z 3 rodzajów literackich, obejmujący utwory głównie wierszowane, których głównym przedmiotem przedstawienia są przeżycia wewnętrzne człowieka, jego uczucia, doznania i przekonania.
[gr.],
kierunek w nauce o literaturze i w krytyce lit. wykrystalizowany pod wpływem psychoanalizy.
subsydiarność
idea subsydiarności głosi, że każda władza, a w szczególności władza polityczna powinna mieć znaczenie pomocnicze (wspierające) i pobudzające w stosunku do wysiłków podejmowanych przez autonomiczne i samodzielne jednostki, które ją ustanowiły (aspekt pozytywny subsydiarności). Gdziekolwiek jest to możliwe i konieczne, państwo nie powinno odbierać ludziom władzy (rodzicielskiej, służbowej, politycznej na wszystkich szczeblach), którą są oni w stanie sprawować z własnej woli i za pomocą własnych środków, i za której pośrednictwem mogą z pożytkiem realizować się zarówno dla interesu ogółu, jak i własnego (aspekt negatywny subsydiarności). Naczelnym motywem każdej społecznej interwencji winno być niesienie pomocy członkom społeczeństwa, a nie zastępowanie bądź niszczenie ich własnej aktywności.
[łac. subsydium ‘pomoc’, ‘wsparcie’],
filozof indyjski.
