Michałowicz z Urzędowa Jan, nagrobek Filipa Padniewskiego

fot. W. Kryński/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Michałowicz z Urzędowa Jan, nagrobek Filipa Padniewskiego

autor — Jan Michałowicz z Urzędowa

data powstania — 1572–75

technika — piaskowiec, alabaster i czerwony marmur, ślady polichromii i złoceń

miejsce przechowywania — Kraków, katedra na Wawelu, kaplica Oczyszczenia NMP (Padniewskiego, Potockich).

Jan Michałowicz, największy polski rzeźbiarz okresu renesansu, pochodził z Urzędowa koło Kraśnika, a mieszkał i pracował w Krakowie. Znamy pięć jego dzieł poświadczonych sygnaturą i gmerkiem — nagrobków ustawionych w kaplicach, które niekiedy również przebudowywał; wszystkie one uległy w ciągu wieków przekształceniom.

Nagrobek biskupa krakowskiego Filipa Padniewskiego, humanisty, miłośnika nauki i sztuki, a także przebudowę kaplicy, w której ustawiono pomnik, Michałowicz wykonywał na zlecenie wykonawców testamentu zmarłego, kończąc prace w 1575. Pełnoplastyczna figura biskupa, miękko modelowana w alabastrze, o zindywidualizowanej twarzy i sugestywnym modelunku rąk, spoczywa w uśpieniu w naturalnej, pełnej spokoju „sansovinowskiej” pozie na sarkofagu ustawionym pod dwułuczną niszą, ozdobioną herbami Padniewskiego i umieszczonym pośrodku krucyfiksem. Tę środkową partię pomnika flankują dwie kolumny korynckie, podtrzymujące belkowanie z napisem epitafijnym autorstwa Jana Kochanowskiego; u szczytu, w ozdobionym wolutami i tarczą herbową zwieńczeniu, umieszczono tablicę inskrypcyjną. Całość podtrzymują na swych barkach męskie hermy, przylegające do ściany wysokiego cokołu. Obecna forma nagrobka jest wynikiem przekształceń, jakim uległ on w latach 30. XIX w. podczas klasycystycznej przebudowy wnętrza kaplicy przeprowadzonej dla rodziny Potockich. Wówczas to zmniejszono pomnik tak, aby zmieścił się w arkadowej wnęce ściany, usuwając fragmenty jego zwieńczenia i cokołu, a przede wszystkim znajdujące się w nim dawniej dekoracyjne skrzydła boczne. Rysunek z 1832 przedstawiający dawny wygląd pomnika odnaleziono dopiero w 1970; przedtem obecna forma nagrobka uważana była za pierwotną, powodując nieporozumienia co do charakteru sztuki Michałowicza w końcowej fazie jego twórczości.

Katarzyna Mikocka-Rachubowa

Michałowicz z Urzędowa Jan, nagrobek biskupa B. Izdbieńskiego, 1557-60 — katedra w Poznaniu

Michałowicz z Urzędowa Jan, nagrobek biskupa Filipa Padniewskiego w katedrze na Wawelu

Michałowski Piotr, Seńko, 1846–1848 — Muzeum Narodowe, Kraków