współdziałanie u zwierząt
 
Encyklopedia PWN
współdziałanie u zwierząt,
zjawisko zachodzące w zwierzęcych zbiorowościach społ., wyrażające się w koordynacji zachowania osobników lub we współpracy i opierające się na wymianie informacji, czyli porozumiewaniu się zwierząt.
Najprostszą formą współdziałania u zwierząt jest koordynacja ruchu lokomocyjnego — charakterystyczna np. dla ławic ryb i chmar szarańczy lub ptaków, pozwalająca zachować integralność grupy; opiera się na sterowaniu wzrokowym; uniformizacja bardziej złożonego zachowania popędowego może zachodzić też wśród gat. niesocjalnych, a nawet między osobnikami z różnych gat.; do osobników wykonujących takie dziedzicznie ukształtowane działanie (np. jedzenie) dołączają dalsze osobniki wskutek „zarażenia działaniem” (allomimetyczne zachowanie się); pod wpływem obserwacji zachowania innych osobników; niektóre rodzaje allomimetycznego zachowania się mogą być wyzwalane przez same sygnały społ. (np. popłoch bydła), a także mogą w tym odgrywać rolę tzw. apele głosowe.
W prawdziwym naśladownictwie (imitacji) osobniki wykonują czynności dla siebie nowe (np. naśladownictwo głosów przez niektóre ptaki); jeśli naśladownictwo prowadzi do wspólnego działania korzystnego dla całej zbiorowości, to określa się to jako współpracę, czyli zorganizowane współdziałanie osobników prowadzące do uzyskiwania zmiany korzystnej zwykle dla całej zbiorowości (tzw. altruizm) lub co najmniej dla jednego z nich; należy tu np. tzw. nękanie, czyli wspólne, zbiorowe obleganie i napadanie ptasiego drapieżnika (np. raroga) przez inne ptaki gnieżdżące się w koloniach (np. kawki) i odpędzanie go; to, co wydaje się współpracą u owadów społ., jest w istocie wynikiem niezależnego działania instynktowego czł. kolonii; innym, bardziej dosłownym przykładem współpracy u owadów może być zbieranie pożytku, oparte na werbowaniu zbieraczek za pośrednictwem tańców pszczół; natomiast prosta obserwacja mrówek ciągnących do gniazda łup pokazuje, że w istocie każda z nich ciągnie go niezależnie, zaś efekt jest osiągany dzięki temu, że wszystkie kierują się do tego samego mrowiska; być może współpracujące wyższe kręgowce są obdarzone zdolnością oceny całości sytuacji (np. współdziałanie lwic lub likaonów podczas polowania na dużą zwierzynę albo pelikanów polujących na ryby); współpraca w działaniach budowlanych jest znana zarówno u ptaków (np. u wróbli towarzyskich), jak i ssaków (zwłaszcza u bobrów); u gat. społ. występuje niekiedy podział pracy i różne grupy osobników pełnią wówczas odmienne funkcje społ., jak np. wychowawcy w  „żłobkach” pingwinów; u owadów społ. określone funkcje wiążą się z przynależnością do określonej „kasty” (np. u pszczół, mrówek), także z indywidualnym doświadczeniem lub po prostu z wiekiem (np. u pszczół). U ludzi motywacja do współdziałania jest regulowana osobistymi decyzjami i zwyczajami, oparta na dobrowolnej umowie społ. lub na przymusie; przymus u zwierząt stosowany jest tylko w stosunku do własnych dzieci, zwykle dla powściągnięcia ich działania, rzadziej w celu nakłonienia ich do działania (makaki jap. zmuszają swoje dzieci do kąpania się w gorących źródłach).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia