wielokulturowość

wielokulturowość,

pojęcie wywodzące się od ang. terminu multiculturalism, obejmujące 3 znaczenia: 1) w płaszczyźnie opisowej wskazuje po prostu na wielość kultur; w. jest więc stwierdzeniem obiektywnego faktu zróżnicowania kulturowego danego społeczeństwa lub — szerzej — faktu istnienia na świecie odmiennych kultur etnicznych, grup rel., subkultur itp.; 2) oznacza również politykę rządową zmierzającą do niwelacji napięć społ. związanych z faktem w. danej populacji; 3) jest też nazwą pewnej doktryny, ruchu, nawet filozofii. W tym ostatnim przypadku w. oznacza działania środowisk mniejszościowych skierowane na emancypację i pełniejszy udział różnych środowisk w życiu społ., polit. i kult. kraju.

Termin „wielokulturowość” stosuje się przede wszystkim do wysoko uprzemysłowionych, rozwiniętych społeczeństw wieloetnicznych, zwłaszcza imigranckich. W. jest gł. stanowiskiem ideol., odnoszącym się do uczestnictwa mniejszości w kulturach i społeczeństwach nar. oraz stosunku do zmieniającej się natury samego pojęcia kultury nar. i ponadnar.; wg zwolenników i propagatorów w. termin kultura nie ma statusu teoret., ale stanowi swoiste zwierciadło odbijające stosunki polit., edukacyjne i społ.-ekon. w społeczeństwach bi- i wieloetnicznych; tak ujmowana kultura jest źródłem nierówności społecznych. Pojęcie kultury stało się dla ideologii w. głównym wyznacznikiem odrębności. Stanowisko w. prowadzi jednak do paradoksu: nadając bowiem pojęciu kultury jednoznaczną sygnaturę etniczną, ludzie, tym razem dobrowolnie, wracają do schematu myślenia, że wszystko, co kult., powinno wywodzić się z tego, co kulturowe, a więc być obecne w kanonie wartości danej grupy. W ten sposób w., podbudowana doktrynalnie, może zamienić się w powolną atomizację kultur nar., w ich faktyczny rozpad na konkurujące ze sobą kulturowe getta i diaspory. Ujawniająca się w. stwarza problemy społ., stawia szczególne wyzwania instytucjom polit. i systemowi prawnemu. Dotyczy to zwłaszcza krajów Europy Zachodniej (w których dyskutowanym problemem jest zakres praw przynależnych społecznościom imigranckim, pochodzącym gł. z krajów muzułmańskich) oraz tradycyjnych krajów imigranckich (USA, Kanada, Australia), gdzie dyskusja toczy się wokół pojęcia państwa wieloetnicznego, społeczeństwa wielokulturowego oraz stworzenia podstaw wspólnej identyfikacji obywatelskiej. W. jako pojęcie i dokryna zdobywa także popularność w Polsce i in. krajach postkomunist. — jest ujmowana najszerzej: jako problem współistnienia różnych, dawnych i tworzących się, mniejszości kulturowych, związanych nie tylko z przynależnością nar. i etniczną, ale również z religią, regionem, stosunkiem do historii, statusem osoby niepełnosprawnej, orientacją seksualną itp.; w tym kontekście w. oznacza zasadę demokr. współistnienia jednostek i grup powołujących się na swą szczególną tożsamość kulturową.