węgierska rewolucja
 
Encyklopedia PWN
węgierska rewolucja 1848–49,
wybuchła 15 III 1848 w Peszcie pod wpływem wiadomości o rewolucjach w Paryżu (22–24 II) i Wiedniu (13 III), stając się częścią Wiosny Ludów;
wywołali ją młodzi radykałowie pod przewodnictwem S. Petöfiego publikując manifest, w którym domagali się przede wszystkim zniesienia cenzury, powołania niezależnego rządu węgierskiego, równości wobec prawa dla wszystkich obywateli, likwidacji pańszczyzny; manifest entuzjastycznie poparli mieszkańcy Pesztu i in. miast na Węgrzech; 17 III cesarz Ferdynand I zgodził się na powołanie rządu węgierskiego z L. Batthyánym na czele; obradujący w Preszburgu (obecnie Bratysława) sejm stanowy uchwalił zniesienie cenzury, likwidację pańszczyzny, równouprawnienie obywateli. Rewolucja zaktywizowała narody niemadziarskie w Królestwie Węgierskim, które zaczęły domagać się respektowania ich odrębności; wkrótce mniejszości narodowe, z powodu braku zrozumienia ich żądań przez rząd w Peszcie, wystąpiły zbrojnie przeciwko Węgrom (w czerwcu Serbowie, we wrześniu — Chorwaci, Rumuni, Słowacy); poparcie Austrii dla Chorwatów doprowadziło do dymisji rządu Batthyányego, lojalnego wobec Habsburgów. Rewolucyjny sejm (obradujący w Peszcie od VII 1848) powołał 22 IX Komitet Obrony Narodowej, którego przewodnictwo objął w październiku L. Kossuth. Komitet przystąpił do tworzenia armii narodowej (honwedów). W XII 1848 przeciwko Węgrom rozpoczęły działania wojska cesarskie feldmarszałka A. Windischgraetza; Węgrom udało się zimą 1848 pokonać Austriaków w Siedmiogrodzie (generał J. Bem) i wiosną 1849 na nizinach węgierskich (generał J. Damjanich i generał A. Görgey); pod wpływem wiadomości o zwycięstwach ewakuowany do Debreczyna sejm ogłosił 19 IV niepodległość Węgier; w miejsce Komitetu Obrony Narodowej powołano rząd narodowy (premier B. Szemere), a Kossuth został prezydentem Węgier; V 1849 cesarz Franciszek Józef I uzyskał od Rosji pomoc wojskową; w czerwcu Rosjanie (feldmarszałek I.F. Paskiewicz) i Austriacy (feldmarszałek J. Haynau) wkroczyli na Węgry; po klęsce honwedów pod Temeszwarem (9 VIII) i ostatecznej kapitulacji pod Világos (13 VIII) rewolucja upadła. Rewolucja węgierska 1848–49 spotkała się z poparciem polskiego rządu narodowego na emigracji, a w walkach po stronie węgierskiej uczestniczył 3-tysięczny legion polski.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia