światopogląd

światopogląd,

zbiór ogólnych przekonań dotyczących natury świata, człowieka i społeczeństwa, miejsca człowieka w świecie, sensu jego życia oraz wynikających z tego wartościowań i ideałów wyznaczających postawy życiowe ludzi i sposób ich postępowania;

światopogląd jednostek i grup społecznych cechuje różny stopień krystalizacji, strukturalnej spójności i jednolitości oraz wewnętrznej koherencji. Światopogląd pełny i harmonijny jest systemem twierdzeń, wartości i ocen oraz norm i dyrektyw, które tworzą syntetyczny obraz świata danej jednostki lub grupy społecznej, określają jej stosunek do świata i wyznaczają jej postępowanie.

Strukturę światopoglądu stanowią 3 ściśle powiązane rodzaje przekonań: opisowe, wartościujące i normatywne. Składnik opisowy światopoglądu jest zbiorem twierdzeń, zdań opisujących rzeczywistość przyrodniczą, społeczną i kulturową, dostarczanych przede wszystkim przez nauki szczegółowe, filozofię i religię. Składnik wartościujący światopoglądu zawiera hierarchicznie uporządkowany układ wartości oraz związanych z nimi ocen. Składnik normatywny światopoglądu jest zbiorem norm, przepisów i dyrektyw, które nakazują określone postępowanie lub zakazują go, wynikających z akceptacji określonego systemu wartości. Światopogląd spełnia 2 zasadnicze funkcje: poznawczą i regulatywną; funkcja poznawcza światopoglądu polega na dostarczaniu ogólnego obrazu świata, pojęciowych ram, pozwalających zrozumieć i orientować się w zjawiskach rzeczywistości; funkcja regulatywna polega na tym, że składnik opisowy światopoglądu pozwala człowiekowi na skuteczne działania praktyczne zaspokajające jego potrzeby, składniki wartościujący i normatywny dostarczają zaś wzorów postępowania i nadają sens życiu człowieka, wyznaczając idealny wzorzec życia ludzkiego (wzór osobowy).