surrealizm. Literatura
 
Encyklopedia PWN
surrealizm. Literatura.
Surrealizm, kształtowany od 1919 (pismo „Littérature”), w latach 20. był ruchem o zorganizowanych formach działalności — grupy twórcze (pierwsza 1922), organy prasowe, m.in. „La Révolution Surréaliste” (1924–29), „Minotaure” (1933–38), skupiające pisarzy, plastyków, intelektualistów; twórcą głównych manifestów (1924, 1930) był A. Breton; program artystyczny, nawiązujący do irracjonalizmu fantastyki romantycznej, poezji symbolistycznej i futurystycznej, utożsamiał akt twórczy ze spontanicznymi procesami psychicznymi — snu, marzeń, halucynacji, wyobrażeń dziecięcych; ewokacji nadrealnej rzeczywistości, zespalającej sfery jawy i snu, służył język odrzucający zasady logiki, prowokujący mnogością swobodnych skojarzeń; znamienne dla twórczości surrealistów było upodobanie do groteski, czarnego humoru, parodii znanych tematów i konwencji stylistycznych, luźnych zestawień tworzących z werystycznych szczegółów fantastyczne i absurdalne całości; eksperymenty twórcze polegały m.in. na wprowadzeniu tzw. zapisu automatycznego jako wiernego przekazu mowy wewnętrznej, z przypadkowymi i nieoczekiwanymi efektami semantyczno-obrazowymi; wybitnymi przedstawicielami surrealizmu byli: L. Aragon, P. Éluard, R. Char, R. Desnos; do założeń kierunku nawiązał A. Artaud w koncepcji teatru okrucieństwa.
W Polsce nie powstał zorganizowany ruch surrealistów; prekursorskie elementy poetyki surrealizmu odnajduje się u J. Słowackiego, T. Micińskiego, w poezji futurystów; surrealizm oddziałał na twórczość przedstawicieli Awangardy Krakowskiej, A. Ważyka i J. Brzękowskiego (nawiązujących do wzorów francuskich), na dramaty S.I. Witkiewicza, prozę B. Schulza, współcześnie na dramaty T. Różewicza, wiersze J. Harasymowicza, S. Grochowiaka.
Bibliografia
K. JANICKA Światopogląd surrealizmu,Warszawa 1969;
H. DUBOWIK Nadrealizm w polskiej literaturze współczesnej, Poznań 1971;
Surrealizm. Teoria i praktyka literacka. Antologia, red. A. Ważyk, Warszawa 1973;
S. JAWORSKI Między awangardą a nadrealizmem, Kraków 1976;
M. BARANOWSKA Surrealna wyobraźnia i poezja, Warszawa 1984.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia