sumeryjska sztuka.

sumeryjska sztuka.

Początki sztuki sumeryjskiej sięgają schyłku IV tysiącl. p.n.e., kiedy prawdopodobnie wyodrębniła się grupa wyspecjalizowanych rzemieślników-artystów i powstały pierwsze dzieła rzeźbiarskie (statuetka króla-kapłana, głowa „Damy z Ur”, stela polowania na lwy, reliefowa waza Inany) oraz pojawiły się pieczęcie cylindryczne.

W okresie wczesnodynastycznym (pocz. III tysiącl.–ok. 2340 p.n.e.) wznoszono świątynie, gł. z cegły suszonej, o urozmaiconych planach (m.in. świątynie Sina i tzw. Owalna w Tutub, Inany w Nippur); budowano także pałace (Dżamdat Nasr, Kisz); bogata i urozmaicona plastyka: rzeźba figuralna w kamieniu (gł. wapień) i alabastrze (statuetki orantów — zgeometryzowane, stylizowane postacie, 1. poł. III tysiącl. p.n.e.; później bardziej realist. — Mari, Aszur); reliefy tzw. hist. (Eanatuma stela), wotywne głowice maczug; inkrustacje z masy perłowej i kamieni półszlachetnych, przytwierdzane asfaltem (bitumem) na drewnianym podkładzie (m.in. tzw. sztandar z Ur) przedstawiające sceny wojenne, dworskie, rel.; w przedstawieniach tych, podobnie jak w gliptyce, wypracowano charakterystyczny styl ukazywania postaci ludzkiej: głowa i dolna część ciała z profilu, oczy i tors en face, oraz pasowy układ kompozycji, niekiedy z próbami ukazywania następstwa wydarzeń; wysoki poziom osiągnęło rzemiosło artyst. (złote i srebrne naczynia, broń, hełm Meskalamduga, biżuteria — diademy i naszyjniki, dekorowane inkrustacjami i głowami byków liry z Ur, Entemeny waza); na pieczęciach dominował tzw. fryz figuralny — postacie ludzi i zwierząt w scenach dworskich, kultowych lub walki, często zapewne o odniesieniach mitol., trudnych do interpretacji (niektóre można powiązać z cyklem opowieści o Gilgameszu). Opanowanie Mezopotamii przez Akadów położyło kres rozwojowi sztuki okresu wczesnodynastycznego. W okresie nowosumeryjskim (ok. 2150–2000 p.n.e.) w rzeźbie statuarycznej widoczna kontynuacja, zapoczątkowana w okresie akadyjskim, tendencji do bardziej realist. ukazywania postaci ludzi (posągi Gudei z Girsu, figurki wotywne Ur-Nammu i Szulgiego); znane reliefy (stela i basen kultowy Gudei, stela Ur-Nammu) ukazujące w sztywnym układzie pasowym sceny kultu i budowy świątyń; powstał typowy dla południowej Mezopotamii plan świątyni, której gł. elementem jest szeroka cella poprzedzona przedsionkiem, z kwadratowym lub prostokątnym dziedzińcem, i okręgu kultowego (temenos) z ziguratem (Ur, Nippur, Kisz, Eridu); w gliptyce najbardziej popularne tzw. sceny prezentacji przedstawiające ludzi prowadzonych przed bóstwa wyższej rangi przez „osobiste” bóstwa opiekuńcze lub dostojników i urzędników stojących przed władcą. sztuka sumeryjska związana z powstaniem i rozwojem wczesnych społeczności miejskich i państw., stanowiła w Mezopotamii źrodło i inspirację dla dokonań artyst. epok późniejszych — sztuki Babilonii i Asyrii, wywarła też znaczny wpływ na krainy ościenne (Elam, Syria).