stowarzyszenia naukowo-techniczne,
rodzaj stowarzyszeń nauk.-zawodowych mających na celu: podnoszenie kwalifikacji oraz ochronę praw zawodowych swoich członków, popularyzację zagadnień techn. w społeczeństwie, rozwój wynalazczości i racjonalizacji, współpracę przy tworzeniu norm, współuczestnictwo w tworzeniu koncepcji rozwoju gospodarki, nauki i techniki. S.n.-t. z różnych krajów współpracują ze sobą, czego przykładem jest Eur. Konwencja Nar. Stow. Elektryków (EUREL). Niekiedy s.n.-t. stają się organizacjami międzynar. (np. zał. 1880 Amer. Stow. Inżynierów Mechaników (The American Society of Mechanical Engineers, ASME, ob. ASME International).
stowarzyszenia naukowo-techniczne
Encyklopedia PWN
Początki stowarzyszeń naukowo-technicznych sięgają XIX w.: 1818 w Londynie powstało Stow. Inżynierów Cywilnych, 1848 we Francji — Stow. Inżynierów Cywilnych, 1856 — Stow. Inżynierów Niemieckich. Historię polskich stowarzyszeń naukowo-technicznych rozpoczyna, powstałe 1835 w Paryżu Tow. Politechniczne Polskie. Na ziemiach pol. pierwsze stowarzyszenie naukowo-techniczne utworzono 1862 we Lwowie —Tow. dla Pielęgnowania i Rozpowszechniania Wiadomości Techn., Przem. i Przyr., istniało do 1879. Polski charakter miało, zał. 1877 we Lwowie, Tow. Ukończonych Techników (od 1878 Tow. Politechniczne, potem Pol. Towarzystwo Politechniczne). W 1877 powstało Krak. Tow. Techn.; 1886 zawiązano Tow. Techn. Poznańskie, 1887 jego członkowie przenieśli się do PTPN, a 1907 utworzono Stow. Techników w Poznaniu (od 1911 Stow. Techników Pol. w Poznaniu). Ze względów polit. najpóźniej powstały stowarzyszenia naukowo-techniczne w Królestwie Pol.; od 1860 technicy skupiali się wokół redakcji „Dziennika Politechnicznego”, a po powstaniu styczniowym 1863–64 wokół „Przeglądu Technicznego”, i od 1860 (aktywniej od 1881) Resursy Obywatelskiej, następnie przenieśli się do różnych sekcji Oddziału Warsz. Tow. Popierania Ros. Przemysłu i Handlu; część z nich zdołała uzyskać zgodę władz carskich na założenie Stow. Techników w Warszawie (od 1919 Stow. Techników Pol. w Warszawie). Organizowano Zjazdy Techników Pol., których do 1918 zorganizowano 7. Na 3. zjeździe we Lwowie (1894) powołano do życia Stałą Delegację Zjazdów przy Tow. Politechnicznym z zadaniem przygotowania zjednoczenia towarzystw lwow. i krak. oraz podtrzymania współpracy ze środowiskami techn. Warszawy i Poznania. W 1912 Stałą Delegację Zjazdów przekształcono w Radę Zjazdów i Zrzeszeń Techn., jej działalność przerwał wybuch I wojny świat.; pod koniec wojny podjęto prace nad przyszłym kształtem społ.-gosp. państwa pol.; programy przedstawiono w „Przeglądzie Technicznym”, na Nadzwyczajnym Zjeździe Techników Pol. w Warszawie (12–15 IV 1917) i na moskiewskim Zjeździe Techników Pol. w Rosji (23–28 IX 1917), na którym utworzono Stow. Techników Polaków w Rosji. Na zjeździe warsz. podjęto działania mające sformalizować współpracę i powołano Czasową Delegację Pol. Stow. Technicznych.
Po odzyskaniu niepodległości w Polsce powstało wiele organizacji regionalnych i specjalistycznych. W 2. poł. lat 30. XX w., w związku z wprowadzeniem przez liczne stowarzyszenia „paragrafu aryjskiego”, wykluczającego Żydów z ich szeregów, zaczęły powstawać odrębne stowarzyszenia żydowskie. W okresie międzywoj. działało w Polsce, często przez krótki czas, ok. 150 stowarzyszeń naukowo-technicznych Przełomowe znaczenie miało utworzenie 1926 Stow. Inżynierów Mechaników Pol.; 1922 powołano Stałą Delegację Pol. Zrzeszeń Techn., przekształconą 1924 w Związek Pol. Zrzeszeń Techn.; wieloletnie dyskusje doprowadziły do powstania Nacz. Organizacji Inżynierów RP (1935) i Nacz. Organizacji Stow. Techników RP (1936). Podczas II wojny światowej władze i członkowie wielu stowarzyszeń naukowo-technicznych kontynuowali pracę w konspiracji. Duża grupa inżynierów i techników przedostała się do Europy Zachodniej; we Francji utworzono Stow. Inżynierów i Techników na Emigracji, z siedzibą w Marsylii. Po klęsce Francji działalność przeniesiono do Wielkiej Brytanii, 1940 powstało tam Stow. Techników Pol. w Wielkiej Brytanii. W 1945 powstało w Łodzi Ogólnopol. Tow. Techn., a wkrótce (XII 1945) Nacz. Organizacja Tech., od 1990 nosząca nazwę Federacja Stow. Nauk.-Techn. — NOT, a od 1999 Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych w Polsce; 1992 z jej inicjatywy powstała Akademia Inżynierska w Polsce.
