premier

premier

[fr. premier ‘pierwszy’],

pierwszy minister (Francja, Wielka Brytania), szef rządu, zwany także kanclerzem (Austria, Niemcy), prezydentem Rady Ministrów (1918–21 w Polsce) lub prezesem Rady Ministrów (w Polsce po II wojnie światowej).

Powołuje go głowa państwa lub parlament. W tradycji francuskiej premier był traktowany jako „pierwszy wśród równych”; jego rola wobec pozostałych członków rządu sprowadzała się do organizacji pracy Rady Ministrów i przewodniczenia jej posiedzeniom; odpowiadało to koalicyjnej, z zasady, strukturze rządu, wykluczającej jego dominację. W systemie brytyjskim premier, formalnie nie będący zwierzchnikiem ministrów, czerpie swój autorytet z politycznej pozycji przywódcy partii rządzącej. W systemie kanclerskim (zwłaszcza w Niemczech) kanclerzom przysługuje szczególna pozycja — zwierzchnika wobec ministrów. W systemie prezydenckim USA nie istnieje urząd premiera, a rola szefa rządu należy do prezydenta. Premier reprezentuje rząd na zewnątrz, zwołuje posiedzenia rządu i kieruje nimi, ma prawo występowania z wnioskami o mianowanie lub odwołanie pozostałych członków rządu, organizuje i koordynuje pracę rządu, obsadza niektóre ważne stanowiska i urzędy cywilne, a czasem wojskowe.

W Polsce premier (prezes Rady Ministrów) jest powoływany przez prezydenta, który następnie na wniosek premiera mianuje pozostałych członków rządu; jeżeli taki rząd nie uzyska sejmowego wotum zaufania, sejm może dokonać wyboru własnego premiera; premier stoi na czele rządu, przewodniczy posiedzeniom Rady Ministrów, przedstawia wnioski o powołanie i odwołanie poszczególnych członków Rady Ministrów, powołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu oraz innych wyższych funkcjonariuszy administracji państwowej; jako 1-osobowy naczelny organ państwa ponosi odpowiedzialność polityczna przed sejmem (wotum nieufności) i odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu.