pomoc finansowa państwa,
ekon. przekazywanie publicznych środków finansowych przedsiębiorstwom lub ich organizacjom.
pomoc finansowa państwa
Encyklopedia PWN
Pomoc finansowa państwa, zwana też pomocą publiczną, może mieć charakter systemowy, długookresowy, służący uzyskaniu założonych celów polityki gospodarczej, lub charakter doraźny, interwencyjny, krótkookresowy. Formy pomocy finansowej państwa wg klasyfikacji przyjętej w UE (a od 2000 również w Polsce) są następujące: 1) operacje podatkowe: zwolnienie; ulga; odroczenie płatności podatku lub rozłożenie na raty; zaniechanie poboru należnego podatku; zaniechanie egzekucji zobowiązań podatkowych; umorzenie zadłużenia wobec budżetu; 2) operacje dotyczące należności parabudżetowych: odroczenie lub rozłożenie na raty płatności należności parabudżetowych; zaniechanie egzekucji należności parabudżetowych; umorzenie należności parabudżetowych; 3) operacje kredytowe: kredyt preferencyjny; kredyt z klauzulą warunkowego umorzenia; poręczenie lub gwarancja kredytowa; 4) operacje kapitałowe: wniesienie kapitału do spółki, zawiązanie nowej lub podwyższenie kapitału w już istniejącej spółce ze środków budżetu państwa lub agencji, fundacji, funduszu celowego, dysponującego środkami budżetowymi; czasowe nabycie udziałów spółki w celu ich zbycia; konwersja zadłużenia spółki na kapitał; zaniechanie poboru oprocentowania kapitału lub dywidendy; 5) dotacje dla przedsiębiorstw (refundacje, dopłaty).
W Polsce w okresie transformacji systemowej w gospodarce, mimo braku systematyzacji prawnej, występowały wszystkie wspomniane wyżej formy pomocy. Pierwsze dane dotyczą 1994. Pomoc publiczna w Polsce wynosiła wtedy ok. 80 bln zł. Stanowiło to 4% PKB i 12% wydatków budżetu państwa i nie odbiegało zasadniczo od proporcji występujących w krajach UE. Struktura pomocy finansowej państwa była następująca: operacje na podatkach — 25%; operacje na parabudżetach — 25%; dotacje — 25%; operacje na kredytach — 21%; operacje na kapitale — 4%. W UE dominują dotacje, które stanowią 80% pomocy publicznej, gdyż najlepiej spełniają wymóg przejrzystości pomocowej działalności państwa. Niski udział dotacji w pomocy finansowej państwa w Polsce był przejawem ukrywania rzeczywistych rozmiarów tej pomocy oraz jej beneficjentów. Pomoc owa była udzielana na podstawie kilkudziesięciu aktów prawnych, z tego ustawy stanowiły 51%, rozporządzenia Rady Ministrów 36%, rozporządzenia ministra finansów 5%, zarządzenia ministra finansów 2%, regulacje niepublikowane 6%. Niepokojące było występowanie wśród podstaw prawnych pomocy finansowej państwa regulacji niepublikowanych oraz aktów niskiego rzędu, np. zarządzeń ministra finansów. Ostatecznie sfera ta została uporządkowana 2000 przez wprowadzenie właściwej ustawy. Zostało to wymuszone koniecznością dostosowania polskiego prawa do rozwiązań stosowanych w UE. Na przykładzie pomocy finansowej państwa bardzo dobrze jest widoczna tendencja do cywilizowania polskich instytucji wskutek procesu dostosowywania polskiej gospodarki do wymogów UE.
Pomoc finansowa państwa jest kształtowana także pod wpływem nacisku grup interesów. Jest jednym z ważniejszych instrumentów utrzymywania równowagi politycznej w okresach między wyborami. Skuteczność pomocy finansowej państwa jest przedmiotem licznych kontrowersji między teoretykami ekonomii. Liberałowie krytykują ją za naruszanie równości podmiotów gospodarczych wobec prawa oraz nieefektywne wydatkowanie funduszy publicznych, zwolennicy regulacji zaś podnoszą jej zalety, np. dla rozwoju regionów zacofanych. Natomiast politycy gospodarczy stosują ją we wszystkich krajach świata, gdyż jest narzędziem utrzymywania równowagi politycznej i społecznej.
Sławomir Sztaba
