plemnik

plemnik, spermatozoid,

biol. męskie komórki rozrodcze roślin, grzybów, zwierząt i człowieka; ruchliwe, przystosowane do odszukania komórki jajowej (oocytu) i jej zapłodnienia.

Wykazują zdolność do aktywnego ruchu; 1) plemniki zwierząt i człowieka powstają w jądrze w procesie spermatogenezy; u kręgowców są to małe wydłużone komórki (u człowieka dł. 50–60 µm), zbud. z główki, wstawki, szyjki i witki, stanowiącej narząd ruchu; główkę plemnika (o kształcie charakterystycznym dla danego gat.) tworzy zagęszczone jądro komórkowe z czapeczkowatym skupieniem cytoplazmy na szczycie — tzw. akrosomem; plemniki bezkręgowców mogą mieć różny kształt, m.in. kulisty, gwiaździsty; 2) plemniki roślin i grzybów mają kształt kulisty, gruszkowaty, nitkowaty, mogą być silniej lub słabiej skręcone, powstają przeważnie w plemniach (anterydiach), na ogół bardzo liczne; są to drobne, ruchome komórki, opatrzone 1–2 wiciami (glony, grzyby, mszaki) lub wieloma wiciami (paprotniki, sagowce, miłorzębowate); u plechowców noszą nazwę anterozoidów, u mszaków, paprotników i niektórych nagozalążkowych spermatozoidów; u roślin nasiennych plemnikom odpowiadają bezwiciowe komórki plemnikowe (przenoszone przez łagiewkę pyłkową), zapładniające komórkę jajową.