pedagogika kultury

pedagogika kultury,

kierunek pedagogiki, ujmujący ją jako filozofię wychowania, najbujniej rozwijający się w 20-leciu międzywojennym;

p.k. wyrastała z inspiracji filozofią neokantowską i tzw. humanist. filozofią kultury (W. Windelband, H. Rickert), nawiązywała do różnych przesłanek filoz. (zwłaszcza do koncepcji E. Husserla, I. Kanta, W. Hegla, W. Humboldta), wykorzystywała metodę dialektyczną. Głównymi jej przedstawicielami byli: E. Spranger, T. Litt, G. Kerschensteiner, M.M. Rubinstein, S. Hessen, B. Nawroczyński. Zasadniczą kategorią i tezą pedagogiki kultury jest pojęcie kształcenia osobowości (sfery duchowej) człowieka poprzez dobra (wartości) kultury; sformułowany 1917 przez G. Kerschensteinera, jednego z wybitnych przedstawicieli pedagogiki kultury, „podstawowy aksjomat kształcenia” zakładał, że proces ten polega na tym, iż wychowanek — stykając się z wytworami kultury, które są nosicielami wartości świata ducha — przeżywa i rozumie zawarte w nich sensy; zjawiają się wówczas — uwarunkowane zasobem dyspozycji wrodzonych i okresem rozwojowym jednostki — odpowiadające wartościom kulturowym akty duchowe, które kształtują charakter i autonomiczną osobowość człowieka; osobowość nie jest więc „dana”, lecz „zadana” jako rezultat wychowania; jest sama wartością i jest zdolna tworzyć nowe wartości. Szczególną rolę w rozwoju pedagogiki kultury odegrała filozofia kultury W. Diltheya, a także psychologia „rozumienia” i typologia form „przeżywania wartości” E. Sprangera; do najwybitniejszych przedstawicieli pedagogiki kultury w Polsce należeli B. Nawroczyński, B. Suchodolski, Z. Mysłakowski (częściowo reprezentujący nastawienie socjol.) oraz ros. emigrant S. Hessen, zaliczany do najwybitniejszych przedstawicieli tego kierunku w Europie. Pedagogice kultury zarzucano często zbytnią utopijność i idealizację kultury, niemniej jej program edukacyjny był programem obrony i upowszechniania najcenniejszych wartości duchowych (humanist.); za kontynuację pedagogiki kultury należy uznać nurt tzw. edukacji kult., propagowany m.in. przez UNESCO (w Polsce m.in. B. Suchodolski, I. Wojnar).