pasta do zębów

pasta do zębów,

środek do oczyszczania zębów i dziąseł;

często działa też profilaktycznie i leczniczo, a także dezynfekuje, poleruje, wybiela zęby; zwykle ma odczyn obojętny lub lekko zasadowy. Ważną grupę stanowią pasty dla dzieci. W skład p.d.z. wchodzą: materiały ścierne, gł. związki wapnia — kreda w postaci strąconego węglanu wapnia; hydroksyapatyt (Ca₁₀PO₄(OH)₂), który także zamyka kanaliki zębinowe, zmniejszając uwrażliwienie zębiny; fosforan wapnia; mleczan wapnia; uwodniony wodorofosforan wapnia (stanowi dobre źródło wapnia i fosforu — remineralizacja w próchnicy początkowej); ponieważ sole wapnia reagują z łatwo rozpuszczalnymi związkami fluoru i ulegają dezaktywacji, często są zastępowane związkami krzemu; stosuje się krzemionkę koloidalną; krzemiany sodowo-glinowe (gł. w p.d.z. w postaci przezroczystych żeli), węglan magnezu, mleczan magnezu, sproszkowane polimery org. (np. poli(metaksylan metylu)); substancje myjące — związki powierzchniowo czynne nietoksyczne, obojętne fizjologicznie, jak siarczan laurylosodowy (pochodna oleju kokosowego lub oleju z ziarn palmowych) czy N-lauroilosarkozynian sodu (dodatkowo obniżający aktywność enzymów glikolitycznych odpowiedzialnych za powstawanie kwasów sprzyjających próchnicy). Efekt wybielający daje wprowadzenie do p.d.z. wodorotlenku glinu (likwiduje przebarwienia) i węglanu wapnia (usuwa miękkie osady) lub/i utleniaczy (chlorany, nadborany, nadtlenki) czy wybielaczy opt. (np. pochodne kumaryny). W profilaktyce próchnicy i paradontozy są stosowane dodatki zapobiegające powstawaniu szkodliwych kwasów lub powodujące ich neutralizację, poprawiające jakość szkliwa lub działające leczniczo na schorzenia przyzębia; są to gł. fluorki, m.in.: sodu (NaF), amonu (NH₄F), wapnia (CaF₂), strontu (SrF₂). Jako dodatki bakteriobójcze i bakteriostatyczne wykorzystuje się: glukonian chloroheksydyny; olejki eteryczne, np. cynamonowy, goździkowy, mięty pieprzowej, tymiankowy; takie działanie ma też N-lauroilosarkozynian sodu. Związki higroskopijne zabezpieczają p.d.z. przed wysychaniem; są to: gliceryna, glikol propylenowy, polietylenoglikol oraz sorbitol czy ksylitol, które są także środkami słodzącymi, a ksylitol utrzymuje korzystne wysokie pH śliny (stosowany w preparatach zapobiegających próchnicy u niemowląt). Do p.d.z. dodaje się także substancje nadające paście konsystencję — pęcznieją w wodzie, wiążą składniki pasty i ją zagęszczają; są to: hydrofilowe koloidy pochodzenia naturalnego, jak agar, tragakanta (z pni i gałęzi drzew, zawiera polisacharydy: neutralną basorynę i lekko kwaśną tragakantynę), karagen (z plech krasnorostów, zawiera polisacharydy śluzowe, gł. karageninę), pochodne karboksymetylocelulozy, a także krzemionka i in.

Wiesława Walisiewicz-Niedbalska