nawożenie
 
Encyklopedia PWN
nawożenie,
stosowanie nawozów w celu dostarczenia roślinom składników pokarmowych, zwiększenia zasobności gleb w składniki pokarmowe oraz polepszenia właściwości fiz., fizykochemicznych i biol. gleb.
Nawożenie było stosowane już przed kilkoma tys. lat; pudreta (suszone fekalia) była przedmiotem handlu w Chinach, Japonii i krajach arabskich; w staroż. Grecji i cesarstwie rzymskim w celu użyźnienia gleb stosowano obornik, nawozy zielone, popiół i wapno; od średniowiecza powszechnie stosowano nawożenie obornikiem oraz zapoczątkowano tzw. hurtownie (użyźnianie pól odchodami bydła i owiec przetrzymywanych na polach); prowadzono także gospodarkę żarową i odłogową (odłóg). W końcu XVIII w. wprowadzono uprawę roślin motylkowatych na nawóz zielony. Naukowe podstawy nawożenia stworzyła chemia rolna, której szybki rozwój nastąpił po upowszechnieniu przez J. Liebiga teorii miner. odżywiania się roślin (1840); przyczyniła się ona do szerokiego stosowania naturalnych nawozów miner. (saletra chilijska, guano) i rozwoju przem. produkcji nawozów (od 1843 superfosfat, od 1861 eksploatacja złóż potasu, od 1890 nawozy azotowe). Wprowadzenie nawożenia miner. miało ogromny wpływ na plonowanie roślin. W Niemczech w XII–XV w. uzyskiwano z 1 kg ziarna zbóż plon w wys. 3–4 kg, ok. 1800, a więc przed rozpoczęciem stosowania nawozów miner. — 5–6 kg (na najlepszych glebach do 20 kg), a 1970 — 30–40 kg; 1890 w Europie Zachodniej istniały już kluby rolników osiągających plon 10 t pszenicy z ha, którzy oprac. metody nawożenia pozwalające osiągać tak wysokie plony przez długi okres bez pogorszenia jakości gleby.
Przy podejmowaniu decyzji o sposobie nawożenia roślin uwzględnia się potrzeby pokarmowe roślin, tj. najmniejszą ilość poszczególnych składników pokarmowych niezbędnych do otrzymania plonów w określonej wysokości, oraz potrzeby nawozowe roślin, określające, jakie nawozy i w jakich ilościach należy zastosować w celu uzyskania oczekiwanego plonu (dobrej jakości) w określonych warunkach glebowych i klim., w konkretnym płodozmianie; im lepsze są warunki dla wzrostu i rozwoju roślin, tym mniejsza ilość danego składnika pokarmowego jest konieczna do uzyskania jednostki masy plonu; wielkość dawek nawozów na 1 ha określa się za pomocą doświadczeń nawozowych oraz metod chem., fizykochemicznych i mikrobiologicznych.
W Polsce zasobność gleb w przyswajalne dla roślin składniki pokarmowe i przybliżone potrzeby nawozowe są oznaczane przez stacje chem.-roln., istnieją mapy zasobności gleb w poszczególne składniki pokarmowe. Pod plon planowanej wysokości, w danych warunkach, należy stosować określone nawozy w sprecyzowanych ilościach, aby umożliwić roślinom pełne wykorzystanie ich biol. możliwości. W Inst. Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach opracowano rozkład przestrzenny warunków glebowych w określonym układzie klim., dzieląc gleby na kompleksy przydatności roln.; przy zaliczaniu gleb do danego kompleksu bierze się pod uwagę następujące kryteria: charakter i właściwości samej gleby (typ, rodzaj, gat., właściwości chem., fiz. i fizykochemicznych), a także stopień kultury, warunki klim., stosunki wilgotnościowe oraz rzeźbę terenu; przy planowaniu wysokości plonu i dawek poszczególnych nawozów należy uwzględnić każdy z wymienionych czynników, a także czynniki związane z rośliną (gat. i odmiana rośliny, odczyn gleby, czas siewu lub sadzenia oraz płodozmian), właściwościami nawozów i z opłacalnością nawożenia. Z właściwościami nawozów i techniką nawożenia są związane liczne problemy, ich stosowanie może powodować zakwaszanie lub odkwaszanie gleby, a w niektórych okolicznościach zasolenie gleb, nawozy mogą być łatwo lub trudno przemieszczane lub wymywane. Nawożenie nie powinno prowadzić do pogarszania stanu gleby, zanieczyszczania środowiska, a poza tym musi być zapewniona opłacalność jego stosowania (zależna od stopnia wykorzystania składników pokarmowych z nawozów).
Stanisław Moskal
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia