możliwość

możliwość,

z filozoficznego punktu widzenia jest to niezachodzenie sprzeczności;

możliwe jest więc to, czego zaprzeczenie nie jest z konieczności fałszywe; możliwość przeciwstawia się często konieczności pojmowanej logicznie lub ontycznie; sama możliwość bywa ujmowana albo jako funktor w logice modalnej, albo jako nieokreślony stan tworzywa (bezkres, ogólność sama w sobie, nieskończona sfera szans) poprzedzający realne istnienie bytów (wg niektórych metafizyk skłaniających się ku idealistycznemu monizmowi). Problem istnienia możliwości ontycznej dyskutowali już starożytni Grecy; arabski filozof Ibn Sina (Awicenna) głosił, że Bóg jako absolutna konieczność udziela konieczności względnej istotom możliwym, czyniąc z nich byty realne; wg Jana Dunsa Szkota, a za nim Ch. Wolffa i fenomenologów (fenomenologia), możliwość to stan czegoś, co jeszcze nie istnieje, lecz może być; wg strukturalizmu, możliwość to ogólność, która pozostaje, gdy z czegoś wyłączymy to, co w nim szczegółowe; wg arystotelizmu i tomizmu, możliwość jest tworem czysto myślnym (uogólnieniem rozpoznanego dynamizmu bytu) i wtórnym względem realnych jednostek, obowiązującym jedynie w dziedzinie konstrukcji intelektualnych; w sferze realnej istnieje tylko rzeczywista możność [łac. potentia], w postaci aktywnej, bądź pasywnej; możność aktywna to faktyczna zdolność jakiegoś bytu do działania, jaką dopuszcza jego natura (np. czynności życiowe, poznanie, wytwarzanie); możność pasywna to przede wszystkim zdolność czegoś do istnienia, bycia określoną strukturą realną, podmiotem pewnych cech, komponentem całości; czynnik organizujący tak pojętą możność jest zwana w języku filozoficznym aktem [łac. actus]; potocznie sfera szans wyprzedzających dziedzinę naszych działań.