maszyna komutatorowa

maszyna komutatorowa,

elektrotechn. każda maszyna elektryczna zaopatrzona w mech. komutator (elektrotechn. ).

W węższym znaczeniu — maszyna prądu przemiennego, której komutator odgrywa rolę mech. przetwornika częstotliwości. Rozróżnia się m.k. prądu stałego i prądu przemiennego. M.k. prądu stałego są stosowane jako prądnice i silniki (silnik elektryczny); w zależności od sposobu połączenia uzwojenia twornika z uzwojeniem wzbudzenia maszyny te bywają obcowzbudne, bocznikowo-szeregowe i szeregowe; ich moc wyjściowa wynosi od wartości poniżej 1 W (mikromaszyny) do kilku MW, a napięcia zasilające od kilku V do ok. 1000 V, przy prędkościach od ok. 3000 obrotów/min (mikromaszyny) i do ok. 1000 obrotów/min. W Polsce w silniki komutatorowe szeregowe prądu stałego o mocach 600–800 kW są wyposażone elektr. pojazdy trakcyjne. Budowane są także silniki komutatorowe prądu stałego małej mocy — używane np. w magnetofonach, zabawkach zmechanizowanych. M.k. prądu przemiennego wykorzystuje się gł. jako silniki — najczęściej do zasilania z sieci jednofazowej (silniki szeregowe). Najpowszechniej są stosowane komutatorowe silniki jednofazowe małej mocy (prawie zawsze szeregowe); są to silniki stosowane w sprzęcie gospodarstwa domowego, narzędziach elektr., maszynach do szycia. W niektórych krajach komutatorowe silniki szeregowe jednofazowe prądu przemiennego dużej mocy są stosowane w elektr. pojazdach trakcyjnych. M.k. prądu przemiennego może też pełnić funkcję elektr. przetwornicy.