krosno

krosno,

włók. maszyna do wytwarzania tkaniny w wyniku wzajemnego przeplatania nitek wątku i osnowy (tkanie);

podstawowe mechanizmy: a) zasilający osnową, b) tworzący przesmyk w wyniku podniesienia jednej, a opuszczenia pozostałej grupy nitek osnowy, wg programu, stosownie do splotu tkackiego (mechanizm: krzywkowy, nicielnicowy albo — przy wytwarzaniu tkanin wielkowzorzystych — mechanizm Żakarda), c) wprowadzający wątek do przesmyku (wątkujący), d) dobijający wątek do poprzecznej krawędzi powstającej tkaniny (mechanizm zawiera grzebień tkacki — płochę — osadzony w belce bidłowej), e) nawijający utworzoną tkaninę na wał.

Zależnie od sposobu wprowadzania wątku do przesmyku k. dzieli się na czółenkowe (wątkowanie za pomocą czółenka tkackiego), bezczółenkowe i wieloprzesmykowe. W k. czółenkowych dawniej uzupełniano zapas wątku w czółenku ręcznie, później automatycznie (k. automatyczne). W k. bezczółenkowych wątek z nawojów, usytuowanych poza przesmykiem, jest wprowadzany do niego za pomocą: lekkiego chwytaka, podmuchu sprężonego powietrza, strumienia wody albo specjalnego rapiera — pręta lub taśmy stalowej. We współczesnych k. nadzór, kontrola i sterowanie mechanizmami są w pełni zautomatyzowane i wspomagane przez komputer. Prędkość tkania w k. bezczółenkowych jest wielokrotnie większa niż w czółenkowych. Używane są również k. wieloprzesmykowe — z zasobnikami wątku w postaci mikroczółenek.

Wynalazek k. uważa się za jedno z osiągnięć człowieka pierwotnego, które przesądziło o dalszym rozwoju cywilizacyjnym ludzkości. Pierwsze warsztaty tkackie, napędzane siłą człowieka, pojawiły się ok. 5000 p.n.e. Do Europy k. dotarły z Chin przez Bizancjum (XII w. do Polski) oraz przez Sycylię. W 1785 E. Cartwright wynalzł k. mechaniczne. Rozwój k. bezczółenkowych nastąpił po II wojnie światowej.