jarząb

jarząb, Sorbus,

rodzaj rośliny okrytozalążkowej, drzewiastej z rodziny różowatych, z podrodziny jabłkowych (Pomoideae);

ok. 80–100 gat. drzew i krzewów występujących na półkuli północnej; liczne formy apomiktyczne; liście nieparzystopierzaste, klapowane lub pojedyncze; kwiaty drobne, białe lub różowe, zebrane w baldachogrona, miododajne; owoc jabłkowaty, najczęściej mączysty, nieduży, zwykle kulisty. W Polsce 5 (8) gat. rodzimych; w całym kraju jarząb pospolity, jarzębina, S. aucuparia, drzewo do 15 m wys. o liściach nieparzystopierzastych oraz czerwonych owocach, bogatych w cukry i witaminy, jadanych w postaci przetworów i używanych na nalewki; znane są odmiany o pozbawionych gorzkiego alkaloidu sorbiny, słodkich owocach. Jarząb mączny (skoruch, mąkinia, S. aria), o liściach pojedynczych, eliptycznych, pokrytych od spodu białym kutnerem oraz pomarańczowych lub czerwonych, mączystych owocach; występuje w Tatrach i Pieninach w reglu dolnym; oba te jarzęby oraz ich odmiany i mieszańce są często sadzone w parkach i przy ulicach. Jarząb brekinia, brzęk, S. torminalis, rzadki, ginący gat., rosnący w lasach liściastych, w Polsce osiąga północno-wschodnią granicę zasięgu; pod całkowitą ochroną; liście pojedyncze, ostro klapowane, skórzaste i eliptyczne, brązowe owoce. Jarząb nieszypułkowy, S. chamaemespilus, spotykany na kilku stanowiskach w Tatrach; pokrewny jarząb sudecki, S. sudetica, występuje w Karkonoszach, prawdopodobnie tylko po stronie czeskiej; na wybrzeżu Morza Bałtyckiego rośnie jarząb szwedzki, S. intermedia; pod całkowitą ochroną. Drewno niektórych gat. znajduje zastosowanie w stolarstwie, kora w garbarstwie, a owoce w przetwórstwie; owoce jarzębu domowego, S. domestica, z południowej i środkowej Europy, północnej Afryki i Azji Mniejszej służą jako dodatek przy produkcji cydru.

Jarząb szwedzki, gałązka z kwiatostanem