home rule
hist. termin używany najczęściej na określenie autonomii Irlandii, o którą 1870–1918 zabiegał irlandzki ruch polityczny, zainicjowany przez I. Butta;
[həum ru:l; ang., ‘autonomia’] 
,
, home rule
Encyklopedia PWN
po porażkach prób walki zbrojnej fenian (1870) zał. on Stow. Rządu Krajowego (Home Government Association), a 1873 — Ligę Autonomii (H.R. League). Ruch dążył do zastąpienia unii bryt.-irlandzkiej z 1800 (Akt unii) federacją, w której Irlandia miałaby własny parlament o kompetencjach w zakresie wewn. spraw kraju (przy zachowaniu ogólnopaństw. władz bryt.); zakładał działanie metodami zgodnymi z prawem, zwłaszcza przez udział w wyborach do bryt. Izby Gmin i aktywność posłów irlandzkich na tym forum. Aktywność ta, początkowo łagodna i bezskuteczna (próby przekonywania posłów bryt. do idei h.r.), wkrótce przybrała formę ostrej obstrukcji parlamentarnej, a ruch na rzecz h.r., kierowany 1879–90 przez Ch.S. Parnella, zyskał ogromne poparcie w społeczeństwie irlandzkim, stworzył formy organizacyjne (Liga Nar., zał. 1882) i 1886 wprowadził 86 posłów do bryt. Izby Gmin; przesądził wtedy o utworzeniu rządu Partii Liberalnej z premierem W.E. Gladstone’em, który — pozyskany dla idei autonomii — zgłosił projekt ustawy o h.r.; 1886 projekt został odrzucony w Izbie Gmin przez konserwatystów i unionistów, a po ponownym zgłoszeniu przez Gladstone’a 1893 — przez Izbę Lordów. W 1890 ruch uległ rozłamowi (na tle stosunku do Parnella); 1900 zjednoczony pod przywództwem J. Redmonda, był krytykowany przez nowe ugrupowania irlandzkie, stawiające radykalniejsze cele niż autonomia. Trzeci projekt h.r., przedłożony 1912 przez rząd liberalny H.H. Asquitha, wywołał silny i dobrze zorganizowany opór północnoirlandzkich protestantów-unionistów; został uchwalony po wybuchu I wojny świat. 1914, przy jednoczesnym odroczeniu wejścia w życie do zakończenia wojny. W XII 1918 zwolennicy h.r. ponieśli całkowitą klęskę w konfrontacji wyborczej z niepodległościową organizacją Sinn Féin i ruch przestał istnieć.
