fenomenologia w psychologii i psychiatrii
 
Encyklopedia PWN
fenomenologia w psychologii i psychiatrii,
psychologia fenomenologiczna badająca różne odmiany intencjonalności.
Nowoczesna psychiatria, zapoczątkowana przez E. Kraepelina, powstawała w końcu XIX w. równolegle do fenomenologii. Obie kładły nacisk na staranny opis przeżywania. Psychologowie i psychiatrzy, dążący do humanizacji tych dyscyplin oraz przeciwstawiający się redukcjonizmowi i naturalizmowi psychologii empirycznej, podjęli procedury fenomenologii, zwłaszcza w jej odmianie hermeneutycznej i egzystencjalnej. Natomiast, nastawieni raczej na praktykę niż na subtelności teorii, psychiatrzy i psychologowie kliniczni stosują te procedury często bardzo eklektycznie. Psychiatria, z natury swego przedmiotu najbardziej humanist. z nauk lekarskich, musi zakładać pewną koncepcję człowieka; tę zaś starali się budować filozofowie stosujący różne odmiany metody fenomenologicznej (H. Ey).
Do pojęć fenomenologii do pewnego stopnia nawiązywał już 1910 K. Jaspers w studium o zazdrości, potem rozwinął swą fenomenologiczną psychiatrię jako naukę empiryczną w Allgemeine Psychopathologie (1913, wiele wydań stopniowo rozszerzanych). L. Binswanger przyjął koncepcję 3 światów: biol.-fiz., społ. i własnego świata samoświadomości podmiotu, oskarżając psychologię deterministyczną, zwłaszcza freudyzm, o mieszanie odrębnych praw, rządzących tymi światami i podkreślając ważność nastawienia człowieka ku przyszłości. Do koncepcji Jaspersa i Binswangera nawiązywała szkoła heidelberska w psychiatrii (H. Gruhle, K. Schneider, H. Häfner, A. Kraus, W. Mayer-Gross). Mayer-Gross przeniósł orientację fenomenologiczną w psychiatrii do Wielkiej Brytanii (1933), gdzie do jej rozpowszechnienia przyczynił się A. Lewis; z Wielkiej Brytanii dotarła ona do USA za pośrednictwem P.R. McHugh’a i Ph.R. Slavneya. Fenomenologiczne podejście do schizofrenii wprowadził w Wielkiej Brytanii R.D. Laing. Koncepcje heidelberskiej szkoły psychiatrycznej przeniósł do Hiszpanii i Ameryki Łacińskiej O. Dorr-Zegers. Ku bardziej całościowemu ujęciu doświadczenia zwróciła się psychologia postaci. Postaciowe ujęcie organizmów żywych rozwinął K. Goldstein. W ścisłym powiązaniu fenomenologii i psychologii postaci prowadził swe badania świadomości A. Gurwitsch.
Kładąc nacisk na świadomość, wybór, wolność, fenomenologiczna psychologia i psychiatria dążą do traktowania objawów psychopatologicznych jako elementu szerszego systemu znaczeń w świecie przeżywanym i podkreślenia ważności wczucia się w sytuację pacjenta. Wolność człowieka jako podstawę tworzenia znaczeń dla wszelkich aspektów życia podkreślają też analizy V. Frankla (logoteoria) i R. Maya. Fenomenologia wywarła również duży wpływ na koncepcje terapeutyczne C. Rogersa i A. Maslowa.
Artykuły z dziedziny psychologii i psychiatrii z perspektywy fenomenologicznej, egzystencjalnej i antropologicznej publikują stale czasopisma: „PPP — Philosophy, Psychiatry and Psychology” (USA), „Journal of Phenomenological Psychology” (USA), „Journal of Humanistic Psychology” (USA), „Phenomenological Psychology” (USA), „Review od Existential Psychology and Psychiatry” (USA), „Zeitschrift für klinische Psychologie und Psychotherapie” (Niemcy), „Der Nervenarzt” (Niemcy), „Daseinsanalyse, phänomenologische Anthropologie und Psychotherapie” (Szwajcaria).
Andrzej Półtawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia