chińska architektura.

chińska architektura.

Początkowo gł. budulcem w Chinach było drewno;

nietrwałość budulca spowodowała, że z czasów staroż. zachowały się tylko nieliczne przykłady a.ch. Obraz a.ch. tamtych czasów jest znany gł. z przedstawień malarskich, reliefów i modeli ceramicznych z grobowców. Podstawowe zasady a.ch. ukształtowały się ok. V–III w. p.n.e. i były przestrzegane w zasadzie w czasach późniejszych. Pojedyncze budowle, zarówno świątynie, jak i rezydencje, nie tworzyły samodzielnych całości, lecz były otoczone kompleksami innych budynków. Tradycyjne budynki miały strukturę pawilonową o układzie symetrycznym i założeniu osiowym północ–południe. O rozmieszczeniu budynków decydowały wskazania systemu chiń. geomancji (feng shui ‘wiatr i woda’), której założenia były oparte na starochiń. wierzeniach. Powszechnie stosowano lekkie konstrukcje słupowe, a powierzchnie między słupami wypełniano gliną lub suszoną cegłą. Budowle reprezentacyjne i pałace wznoszono w centrum miasta. Typowym rozwiązaniem zarówno w architekturze pałacowej, jak i świątynnej była prostokątna hala wznoszona najczęściej na kamiennym podmurowaniu, skierowana fasadą na południe; gł. budynek świątyni lub zespołu pałacowego znajdował się w głębi dziedzińca, do którego prowadziła rozbudowana brama; dach, zwykle czterospadowy o podgiętych narożach, którego forma została przeniesiona z Płw. Indochińskiego, był pokryty dachówką i podtrzymywany konstrukcją wsporników i drewnianych kolumn, malowanych ze względów ochronnych i dekoracyjnych; dekorację stanowiły płaskorzeźby w drewnie, kamieniu, terakocie, malowidła na tynku, lace, barwne glazurowane dachówki i wsporniki. Najstarszą zachowaną budowlą drewnianą w Chinach jest Świątynia Aureoli Buddy (Foguangsi) na górze Wutai Shan (prow. Shanxi) z IX w.

Charakterystyczną budowlą a.ch. jest pagoda, która przyjęła się w Chinach wraz z buddyzmem. Słynne zachowane pagody pochodzą z okresu dyn. Tang (618–907), m.in. Wielka Pagoda Dzikich Gęsi i Mała Pagoda Dzikich Gęsi w Xi’an. W okresie dyn. Tang nastąpił znaczny rozwój urbanistyki, powstała stolica — Chang’an (ob. Xi’an), której założenia urb. i kompozycje kompleksu pałacowego były powtarzane w Japonii. Najstarsze zachowane pałace i świątynie pochodzą z okresu dyn. Ming (1368–1644); wzniesiono wówczas zespół pałacowy w Pekinie, Świątynię Nieba, mury miejskie, nekropole cesarskie pod Pekinem z prowadzącą do nich drogą duchów (shendao) i dekoracyjnymi bramami (pailou); powstały rozległe zespoły pałacowo-parkowe, szczególnie na południu w Suzhou (prow. Jiangsu) i Hangzhou (prow. Zhejiang); w dziedzinie architektury obronnej zrekonstruowano i rozbudowano Wielki Mur Chiński. Z okresu dyn. Qing (1644–1911) pochodzą rozległe letnie rezydencje cesarskie pod Pekinem (m.in. Yuanmingyuan i Wanshou Shan) w malowniczy sposób zespolone z krajobrazem; większość przedsięwzięć arch. tego okresu cechuje duża dekoracyjność i bogactwo rozwiązań kolorystycznych. Tradycyjny styl utrzymywał się do końca XVIII w. Od końca dyn. Qing widoczne są wpływy eur., które doprowadziły do powstania stylu eklektycznego, łączącego tradycyjne formy dekoracyjne z eur., widoczne w zabudowie wielkich miast (m.in. Szanghaju). Obecnie w a.ch. dominuje nowoczesny styl międzynar. z elementami tradycyjnego stylu zdobnictwa.

Joanna Markiewicz

Chiński Wielki Mur

Wielki Mur Chiński, fragment

Szanghaj, widok ogólny centrum

Pekin, widok na Wieżę Bębnów ze szczytu Wzgórza Węglowego