chemiosmotyczna teoria

chemiosmotyczna teoria, teoria chemiczno-osmotyczna,

jedna z teorii biologicznego przetwarzania energii uzyskanej w wyniku procesu oddychania i fotosyntezy, zaproponowana 1960 przez biochemika brytyjskiego P. Mitchella (1978 otrzymał Nagrodę Nobla);

tłumaczy mechanizm wykorzystania energii procesów utleniania i energii świetlnej do syntezy adenozynotrifosforanu (ATP) w mitochondriach (oksydacyjna fosforylacja) i chloroplastach (fotofosforylacja); teoria chemiosmotyczna zakłada, że reakcje utleniania (katalizowane w mitochondriach przez enzymy łańcucha oddechowego) oraz procesy oksydoredukcyjne napędzane energią świetlną w chloroplastach, powodują przechodzenie protonów (jonów wodorowych) przez błony tych organelli; powstała w ten sposób, po obu stronach błony, różnica potencjałów elektrycznych i stężenia jonów wodorowych wywołuje odszczepienie z adenozynodifosforanu (ADP) i nieorganicznego fosforanu jonów H⁺ i OH^–, w wyniku czego tworzy się ATP z równoczesnym wydzieleniem wody. Teoria ta tłumaczy również mechanizm oksydacyjnej fosforylacji oraz fotofosforylacji w komórkach prokariontów.