chaos
religiozn. w mitach kosmogonicznych pierwotna rzeczywistość, przeciwstawiana kosmosowi jako zorganizowanemu w akcie kreacji świata, stanowiąca zarazem jego źródło.
[gr., ‘rozziew’, ‘pustka’, ‘bezkształt’],
chaos
Encyklopedia PWN
Chaos cechuje brak porządku i jakichkolwiek form, jest stanem skupienia całej przyszłej treści lub materii świata w jednym punkcie (kosmiczne jajo lub zarodek — indyjskie hiranjagarbha), ciemnością, pustką (greckie chaos, skandynawskie Ginnungagap ‘pusta otchłań’), podobną do wód płodowych otchłanią wodną (egipskie Nun, babilońskie Apsu, chińskie Hundun, hebrajski tohu wa-bohu) oraz wiecznością (irańskie Zerwan akarama ‘odwieczny Czas’, indyjskie akala ‘bezczas’). Często chaos jest utożsamiany z zaświatową krainą zmarłych (polinezyjski Po). Chaos nie przestaje istnieć wraz z powstaniem kosmosu, lecz stale go otacza jako potencjalne źródło destrukcji i zła, zagrażając jego trwałości. Siły chaosu są reprezentowane w mitach przez różne niszczycielskie istoty (demony, potwory itp.); chaos jest rytualnie odtwarzany w wielu religiach, zwłaszcza w obrzędach noworocznych, a w formie zeświecczonej w zabawach podczas karnawału, co przejawia się w zawieszeniu starych i ustanowieniu nowych reguł zachowania społecznego.
Andrzej Szyjewski
