bioetyka
 
Encyklopedia PWN
bioetyka
[gr. bíos ‘życie’, ḗthos ‘obyczaj’],
interdyscyplinarna dziedzina wiedzy, często określana jako dział etyki, zajmująca się analizą i próbą rozstrzygnięcia dylematów moralnych pojawiających się w praktyce nauk med. i biologicznych.
Powstała w latach 60. XX w. w związku z gwałtownym rozwojem nowych technik med. i genetycznych, jak: przeszczepy, diagnostyka prenatalna, początki inżynierii genetycznej, które zaczęły rodzić nowe problemy moralne. By oddzielić te nowe dylematy moralne od starego pola etyki medycyny, biolog R. van Potter użył jako pierwszy terminu „bioetyka”. Status metodologiczny bioetyki zaczął wypracowywać D. Callahan na pocz. lat 70. Wobec sytuacji oddzielenia nauki od etyki, dokonanego przez pozytywizm końca XIX w., i podejmowanych przez lekarzy i biologów decyzji nie tylko o charakterze nauk., ale i moralnym, postawił on na nowo problem relacji nauki do etyki. Powstały instytuty zajmujące się problematyką bioetyki, m.in. 1969 w USA Institute of Society, Ethics and the Life Science (Hastings Center), w Polsce — Międzywydziałowy Inst. Bioetyki przy Papieskiej Akad. Teol. w Krakowie.
Obecnie zakres dociekań bioetyki obejmuje następujące zagadnienia: doświadczenia med. na człowieku i zwierzętach, przeszczepy, definicje życia, zdrowia i śmierci, eutanazja, samobójstwo, przerwanie ciąży, sterylizacja, sztuczne zapłodnienie, diagnostyka prenatalna, doświadczenia na płodach, eugenika, regulacja poczęć, problem sprawiedliwego podziału ograniczonych środków med., problematyka zdrowia psychicznego i kierowania zachowaniem człowieka (psychoterapia, psychochirurgia, psychofarmakologia), relacja pacjent–lekarz, opieka nad pacjentami umierającymi, wolność badań naukowych.
Bioetyka dzieli się zazwyczaj na następujęce dziedziny: bioetyka teoretyczna — opierająca się na etyce i teologii; jej przedmiotem są m.in.: kryteria moralnych wyborów i ocen, rodzaj etyki, którą można by zastosować do podejmowania złożonych decyzji w dziedzinie nauk biol. i med. (np. etyka cnót, etyka wartości czy etyka obowiązków); przede wszystkim jednak problem pierwotnego wyboru między tzw. etosem ułatwiania, w ramach którego akceptuje się jako dopuszczalne zawsze i wszędzie wszystko, co czyni życie człowieka wygodniejszym, a tzw. etosem granicy, utrzymującym istnienie nieprzekraczalnych granic w ludzkich działaniach; bioetyka kliniczna — dziedzina praktyki bioetycznej, etycznych decyzji podejmowanych w konkretnych sytuacjach wobec konkretnego pacjenta; bioetyka regulująca i polityczna — zajmująca się problemem regulacji prawnych, powoływania instytucji, których celem jest wprowadzanie takich regulacji międzynar. protokołami i moratoriami; przykładem prawnej regulacji o charakterze międzynar. jest podpisany 13 I 1998 przez 19 państw eur. protokół zakazujący klonowania istot ludzkich; bioetyka kulturowa — zajmująca się hist., kult. i społ. kontekstem problemów bioetycznych.
Bibliografia
T. Ślipko Granice życia. Dylematy współczesnej bioetyki, Kraków 1994;
Genetyka i moralność , „Znak” 1996 nr 12.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia