analogia

analogia

[gr., ‘podobieństwo’],

filoz. w metafizyce termin wyrażający pluralizm bytu „złożonego” z nietożsamych realnie elementów powiązanych ze sobą relacjami (relacja); w teorii poznania poznawczy sposób ujęcia tych relacji.

W tradycji filozoficznej zainteresowaniem cieszyła się głównie — wzorowana na ustaleniach Arystotelesa — analogia proporcjonalności; opierając się na niej, Arystoteles dowodził istnienia cnoty sprawiedliwości (tego, co się komuś należy w proporcji do jego pracy czy zasług). Wyróżnia się analogię transcendentalną i analogię proporcjonalności ogólnej. Pierwsza jest ujęciem relacji wewnątrzbytowej przez tzw. pojęcia transcendentalne: byt, dobro, prawdę, jedność. Druga zaś operuje pojęciami ogólnymi ujmującymi byt jako konkret. Analogia jako metoda porównywania bytów, oparta na związku między jednością a wielością, jest w metafizyce stosowana do poznawania istnienia absolutu, a w naukach szczegółowych stanowi podstawę rozmaitych form wnioskowania przez analogię