aminy

aminy,

związki organiczne, pochodne amoniaku, w którego cząsteczce 1, 2 lub 3 atomy wodoru są zastąpione grupami alifatycznymi — aminy alifatyczne, lub aromatycznymi — aminy aromatyczne;

aminy I-rzędowe określone są wzorem RNH₂, aminy II-rzędowe wzorem R₂NH, a aminy III-rzędowe — R₃N (R — alkil lub aryl); aminy są gazami, cieczami lub ciałami stałymi; odznaczają się nieprzyjemnym zapachem; powstają podczas gnicia produktów białkowych; mają charakter zasadowy, z kwasami tworzą sole amoniowe. Znane są aminy zawierające kilka grup aminowych, np. heksametylenodiamina NH₂(CH₂)₆NH₂, stosowana do produkcji poliamidów. Aminy otrzymuje się w procesie aminowania, tj. wprowadzania grupy aminowej –NH₂ lub podstawionych grup aminowych –NHR, –NR₂ na miejsce atomów wodoru lub grup funkcyjnych w cząsteczkach związków organicznych przez działanie na nie amoniakiem lub aminami albo przyłączania amoniaku lub amin do związków nienasyconych; aminy otrzymuje się też przez uwodornienie związków nitrowych, nitrozowych, azowych itp. Aminy alifatyczne (najprostszą aminą jest metyloamina CH₃NH₂) są stosowane m.in. do otrzymywania leków, środków powierzchniowo czynnych, włókien chemicznych; aminy aromatyczne (najprostszą aminą jest anilina C₆H₅NH₂) są głównie półproduktami w syntezie barwników, leków i tworzyw sztucznych. Aminy są ważnymi związkami biologicznie aktywnymi; występują w świecie roślinnym (alkaloidy) i zwierzęcym (np. adrenalina); niektóre aminy są trujące, a aminy aromatyczne — rakotwórcze.