agoge
specyficzny system wychowania ukształtowany w starożytnej Sparcie w epoce archaicznej, który leżał u podstaw surowego i quasi-totalitarnego trybu życia społeczeństwa spartańskiego;
[gr. agōgḗ ‘prowadzenie’, ‘kierowanie’],
agoge
Encyklopedia PWN
byli mu poddani wszyscy chłopcy z rodzin pełnoprawnych obywateli (spartiatów) począwszy od 7. roku życia, z wyjątkiem następców tronu w 2 rodzinach królewskich. Istotą systemu było skoszarowanie, ścisły podział na grupy wiekowe i zinstytucjonalizowanie stosunków homoerotycznych między chłopcami (od ok. 12. roku życia) a ich opiekunami, jako elementu wychowawczego; agoge przypominała surową szkołę z internatem, w której kładziono nacisk przede wszystkim na rozwijanie sprawności fiz. i wyrabianie posłuszeństwa wobec przełożonych; w epoce archaicznej towarzyszyła temu jeszcze elementarna nauka w zakresie muzyki i poezji; agoge składała się z 3 etapów: między 7. a 17. rokiem życia chłopcy byli poddawani surowym ćwiczeniom wytrzymałościowym i sprawdzianom w formie udawanych bitew i rytualnej chłosty; przez następne 2 lata, które odpowiadały efebii w innych miastach gr., stanowili rezerwę armii spartańskiej i brali udział w działaniach przeciwko helotom (heloci); w wieku lat 20 przydzielano ich do męskich klubów (syssitie) i mogli założyć rodziny, jeszcze przez 10 lat jednak pozostawali skoszarowani; dopiero wraz z ukończeniem 29. roku życia mógł spartiata w pełni korzystać ze swoich praw obywatelskich. Instytucja agoge podupadła wraz z upadkiem potęgi Sparty, choć jako relikt istniała jeszcze w epoce rzym.; łagodniejsza forma agoge, z obowiązkowym treningiem fiz., lecz bez skoszarowania, istniała także dla dziewcząt.
