Tuluza, Toulouse 
,
m. w południowo-zachodniej Francji, nad Garonną i Kanałem Południowym;
,
Tuluza
Encyklopedia PWN
gł. ośr. przemysłu lotn. i kosm. Francji; siedziba Airbus Industrie, największego eur. konsorcjum lotn., utworzonego z połączenia 4 firm lotn. — fr.: Aerospatiale, niem.: Daimler-Benz Aerospace Airbus, bryt.: British Aerospace i hiszp.: CASA; budowa samolotów wojsk., helikopterów, rakiet (w tym Ariane), silników lotn.; przemysł elektrotechniczny i elektroniczny (urządzenia dla przemysłu lotn.), chem., odzieżowy, spoż.; ważny ośrodek nauk.; 3 uniw. (zał. 1229, 1969 i katol. — 1877), politechnika (zał. 1970), wyższa szkoła lotn., weterynarii; centrum badań lotn. i kosm.; instytuty nauk., m.in. Inst. Badań Przestrzeni, biblioteki; największy węzeł komunik. południowo-zachodniej Francji; linie kol. i autostrady do Bordeaux, Narbonne, połączenie drogowe z Hiszpanią i Andorą; port lotn. oraz rzeczny (połączony Kanałem Południowym z M. Śródziemnym); ośr. turyst.; muzea, m.in. Musée des Augustins z bogatą kolekcją rzeźby wczesnochrześc., archeol., orientalne, rzemiosł artyst.; ogrody: król. i botaniczny.
Historia. Ośrodek celtyckiego plemienia Wolków Tektosagów (Tolosa); w końcu II w. p.n.e. podbita przez Rzym, w prowincji rzymskiej Galia Narbońska; w V w. stol. królestwa Wizygotów; 507 zdobyta przez Franków, stol. frankijskiej Akwitanii; od IX w. stol. hrabstwa Tuluza, w którego granicach znalazła się także Prowansja; ważne centrum kult. i ośr. rzemiosła; w XIII w. spustoszenia w związku z krucjatami przeciw albigensom; 1271 włączona do domeny król. (siedziba parlamentu); w XV–XVI w. ponowny rozkwit, zahamowany na skutek represji wobec hugenotów; od XIX w. wzrost znaczenia miasta.
Zabytki. Pozostałości budowli rzymskich; kościół pielgrzymkowy opactwa Benedyktynów St. Sernin (XI, XII w.) — największy rom. kościół we Francji; płaskorzeźby (XI–XII w.), malowidła ścienne (XIII w.); katedra St. Étienne (XII–XIII w.), klasztor i kościół Jakobinów (XIII–XIV w.); kościoły: Notre Dame-du-Taur (XIV w.), Notre Dame-de-la-Dalbade (XV, XVI w.), St. Jérôme (XVII w.), St. Pierre (XVII w.), Notre Dame-de-la-Daurade (XVIII, XIX w.); pałace (XV–XVII w.), donżon (XVI w.), ratusz (XVIII w.), 2 stare mosty (XVI–XVII i XVIII w.); w dawnym klasztorze z XIV w. muzeum.
