Traugutt Romuald
 
Encyklopedia PWN
Traugutt Romuald, ur. 16 I 1826, Szostakowo k. Wysokiego Mazowieckiego, zm. 5 VIII 1864, Warszawa,
ostatni dyktator powstania styczniowego 1863–64.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 16 I 1826 w Szostakowie koło Wysokiego Mazowieckiego. Ukończył gimnazjum w Świsłoczy; 1845 wstąpił do wojska rosyjskiego, brał udział w kampanii węgierskiej 1849 i wojnie krymskiej 1853–56. W 1862 na własną prośbę wystąpił ze służby czynnej w stopniu podpułkownika saperów; 1863 kontaktował się z organizacją „białych”, lecz był przeciwny wybuchowi powstania.
Objęcie władzy dyktatorskiej
W powstaniu styczniowym od V 1863 dowodził własnym oddziałem w powiecie kobryńskim i pińskim, stoczył kilka pomyślnych potyczek (m.in. 17 V pod Horkami), w lipcu jednak musiał rozpuścić oddział. Przybył następnie do Warszawy, gdzie został mianowany generałem i komisarzem pełnomocnym Rządu Narodowego na Galicję; 15 VIII wyruszył do Paryża z misją oceny sytuacji międzynarodowej i szans na pomoc Francji dla powstania. Po powrocie, w Krakowie, zwołał naradę kilku najwybitniejszych dowódców krajowych, po czym wrócił do Warszawy i 17 X dokonał zamachu, usunął „czerwony” rząd, tzw. wrześniowy, i objął władzę dyktatorską (choć nie używał tytułu dyktatora). Jego działania zmierzały do przedłużenia walki zbrojnej przy założeniu, że pomoc francuska jest wątpliwa, a z pewnością nie nadejdzie przed wiosną 1864. W tym celu starał się pozyskać chłopów i usprawnić działania partyzanckie; 15 XII 1863 wprowadził jednolitą organizację wojsk w skali ogólnokrajowej, powołując formalnie 4 korpusy powstańcze; ujednolicił zaopatrzenie oddziałów i dopływ ochotników; 22 XII wydał dekret nakazujący bezwzględne wykonywanie dekretu uwłaszczeniowego z 22 I, powołując w tym celu specjalnych delegatów powiatowych oraz przewidując sankcje karne i finansowe dla opornych ziemian; 27 I 1864 rozesłał do naczelników wojskowych i komisarzy Rządu Narodowego polecenie zwołania na wiosnę pospolitego ruszenia chłopów.
Polityka zagraniczna, aresztowanie
Wprowadził również zmiany w polityce zagranicznej. Zdymisjonował L. Mierosławskiego ze stanowiska naczelnego organizatora sił zbrojnych za granicą; kompetencje W. Czartoryskiego ograniczył do Francji i Wielkiej Brytanii, zajmując zdecydowanie bardzo wrogą postawę wobec Austrii. Na polecenie Traugutta w końcu 1863 rozpoczęto rozmowy z Włochami, Węgrami i Czechami; plany ewentualnego wybuchu powstania w Galicji przekreśliło wprowadzenie tam przez rząd austriacki stanu oblężenia 29 II 1864. 12 XI 1863 Traugutt zadekretował nową organizację miasta Warszawy, powierzając funkcję naczelnika miasta A. Waszkowskiemu. Dystansując się od „czerwonych”, realizował faktycznie wiele punktów ich programu; znaczna część jego zarządzeń nie została wprowadzona w życie, mimo to Rząd Narodowy i oddziały partyzanckie (zwłaszcza J. Hauke-Bosaka) zdołały przetrwać zimę z 1863 na 1864. Od wiosny 1864 sukcesom wojsk rosyjskich w polu towarzyszyły aresztowania kolejnych współpracowników Traugutta w Warszawie. On sam został aresztowany w nocy z 10 na 11 IV 1864. W śledztwie zachował pełną godności postawę, podkreślając, że walczył o niepodległość Polski; nie ujawnił nazwisk towarzyszy. Został stracony 5 VIII 1864 na stokach Cytadeli warszawskiej wraz z R. Krajewskim, J. Toczyskim, R. Żulińskim i J. Jeziorańskim.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia