Rubens Peter Paul
 
Encyklopedia PWN
Rubens Peter Paul, ur. 28 VI 1577, Siegen, zm. 30 V 1640, Antwerpia,
flamandzki malarz, jeden z największych twórców doby baroku; erudyta, dyplomata i kolekcjoner.
Kalendarium
Urodził się 28 VI 1577 w Siegen. Prowadził w Antwerpii rozległy warsztat z dziesiątkami współpracowników i asystentów, pracował na zlecenie większości władców ówczesnej Europy; malował wielkoformatowe malowidła ołtarzowe, cykle kompozycji historycznych i alegorycznych, tematy mitologiczne, portrety, krajobrazy, sceny myśliwskie i martwe natury, wykonywał kartony do tapiserii i oprawę dekoracyjną oficjalnych uroczystości.
Nauka i podróże
Rubens otrzymał bardzo staranne wykształcenie humanistyczne, był wielkim znawcą historii starożytnej, władał biegle kilkoma językami. Pierwszą formację artystyczną uzyskał w Antwerpii u takich mistrzów, jak: T. Verhaecht, A. van Noort i O. van Veen. W 1598 otrzymał tytuł mistrza, 1600 wyjechał na 8 lat do Włoch. Pozostając w służbie księcia Vincenza Gonzagi, pracował w Mantui, zwiedził Wenecję, Florencję, przebywał w Rzymie, został też wysłany z misją dyplomatyczną na dwór hiszpański w Valladolid, następnie pracował w Genui. Młody artysta przyswoił sobie znajomość teorii i wirtuozerskiej techniki włoskiego malarstwa doby manieryzmu, poznał nowo powstającą sztukę baroku — twórczość braci Carraccich i Caravaggia oraz malarstwo weneckie, otrzymał pierwsze ważne zlecenia. W 1608 powrócił do Antwerpii, gdzie od początku otrzymywał prestiżowe zamówienia od władz miejskich (Pokłon Trzech Króli dla Rady Miejskiej — Museo del Prado, Madryt) i kościelnych (Podniesienie krzyża i Zdjęcie z krzyża — katedra w Antwerpii), zaangażowanych w program odnowy sztuki po soborze trydenckim. Nowy, spójny, pełen rozmachu styl stworzony przez Rubensa łączył osiągnięcia wielkich artystów Italii i antyku, przyswojone dzięki wnikliwym studiom, z tradycją intuicyjnego i kolorystycznego malarstwa flamandzkiego.
Dojrzała twórczość
W 1609 Rubens poślubił Izabellę Brant (podwójny portret Rubens i Izabella Brant w altanie 1609–10 — Alte Pinakothek, Monachium) i został mianowany malarzem nadwornym arcyksięcia Alberta i Izabelli. Lata 1610–20 to najbardziej klasyczny okres w twórczości artysty, charakteryzujący się mocnym modelunkiem postaci, retoryczną gestyką, jasnymi kolorami lokalnymi i perłową tonacją karnacji ciała. Dekada 1620–30 stanowiła okres największej produktywności, ogromnych zamówień międzynarodowych (kartony do cyklów tapiserii z historii Deciusa Musa 1617–18, Konstantyna 1621–22 i triumfu Eucharystii około 1627–1628; alegoryczno-historyczny cykl z życia Marii Medici 1622–25 (m.in. Przybycie Marii Medycejskiej do Marsylii), obecnie w Luwrze; sala bankietowa pałacu Whitehall w Londynie 1631–34) i miejscowych (malowidła do dekoracji plafonów w bocznych galeriach kościoła Jezuitów w Antwerpii 1620). Przed realizacją złożonych, wielofigurowych kompozycji Rubens wielokrotnie malował małe, olejne szkice przygotowawcze, które przedstawiał do akceptacji zleceniodawcy. Jako dokumenty pierwszej inwencji twórczej wielkiego mistrza, są podziwiane i cenione najwyżej w całym dorobku artysty. W ostatecznym malowidle Rubens szkicował układy poszczególnych postaci, które następnie kontynuowali współpracownicy, on sam zaś kładł później warstwy końcowe, obdarzając dzieło blaskiem swego indywidualnego stylu i niepowtarzalnej kolorystyki. Wśród licznych asystentów w warsztacie Petera Paula Rubensa najzdolniejszym uczniem 1617–20 był A. van Dyck. Rubens współpracował też z innymi, niezależnymi malarzami różnych specjalizacji, jak np.: J. Brueghel, F. Snyders, P. de Vos, J. Wildens. Na 2. połowę lat 20. przypadł również okres dużej aktywności dyplomatycznej Rubensa; podejmował on misje do północnych Niderlandów (1627), Hiszpanii (1628), Francji i Anglii (1629–30).
Ostatnie lata
W 1630, po 4 latach wdowieństwa, Rubens poślubił młodziutką Helenę Fourment, która stała się ulubioną modelką wielu jego obrazów (Helena w futrze około 1635–1639 — Kunsthistorisches Museum, Wiedeń, Helena Fourment z dziećmi około 1635 — Luwr, Paryż, Sąd Parysa — National Gallery, Londyn). W ostatnim 10-leciu życia artysty powstały liczne pejzaże ukazujące wspaniałe barokowe wizje przyrody oraz bardziej kameralne wycinki krajobrazu z widokami własnej posiadłości — zamku Het Steen koło Antwerpii (Rubens i Helena w ogrodzie około 1631 — Alte Pinakothek, Widok Steen jesienią około 1636 — National Gallery, Krajobraz z tęczą około 1636 — Wallace Collection, Londyn). W 1635 artysta nadzorował prace przy dekoracji triumfalnego wjazdu arcyksięcia Ferdynanda Habsburga do Antwerpii, a od 1636, na zlecenie króla Hiszpanii Filipa IV, dekorację pawilonu myśliwskiego Torre de la Parada (cykl Metamorfoz Owidiusza). Zmarł 30 V 1640 w Antwerpii.
Styl Rubensa
Peter Paul Rubens stworzył styl o niepowtarzalnych walorach malowniczości i dynamiki, a wpływ i zasięg oddziaływania jego sztuki były bezprecedensowe. Sam artysta przyczynił się do szerokiego rozprzestrzeniania swojej twórczości poprzez ryciny wykonywane przez specjalnie zatrudnianych grafików (L. Vorsterman, Boetius i Schelte à Bolswert, P. Pontius).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Rubens Peter Paul, Neptun u Amfitryty — Staatliche Museen zu Berlin, Berlinfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Antwerpia, Dom Rubensa (Belgia)fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rubens Peter Paul, Tryptyk Św. Ildefonsa, obraz środkowy — Kunsthistoriches Museum, Wiedeńfot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rubens Peter Paul, Pokłon Trzech Króli, ok. 1618–1620 — Królewskie Muzeum Sztuki, Brukselafot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rubens Peter Paul, Helena Fourment z dziećmi, ok. 1635 — Luwr, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rubens Peter Paul, Kiermasz — Luwr, Paryż fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rubens Peter Paul, Przybycie Marii Medycejskiej do Marsylii, 1621–25 — Luwr, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rubens Peter Paul, studium głowy, XVI w. — Galleria degli Uffizi, Florencjafot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rubens Peter Paul, Zdjęcie z krzyża, 1610–14 — katedra w Antwerpii fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rubens Peter Paul, Mały Sąd Ostateczny, ok. 1620 — Alte Pinakothek, Monachium fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rubens Pieter Paul, Szczęśliwe rządy Marii Medici, obraz z cyklu Dziejów Marii Medici, 1621–1625, Paryż, Luwr.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rubens Pieter Paul, Thomas Howard, Earl of Arundel, 1629, Boston, Isabella Stewart Gardner Museum.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia