Partia Pracy
 
Encyklopedia PWN
Partia Pracy, Labour Party,
brytyjska socjaldemokr. partia polityczna.
Zał. 1900 pod nazwą Kom. Reprezentacji Robotniczej jako federacja związków zaw. oraz organizacji socjalist. (Fabian Society, Niezależna Partia Pracy) w celu wprowadzenia do parlamentu reprezentantów robotników i radykalnej inteligencji; 1906 zdobyła 29 mandatów do Izby Gmin i przyjęła nazwę Partia Pracy; 1906–14 popierała reformy socjalne realizowane przez rząd Partii Liberalnej. W 1914–18 większość Partii Pracy poparła udział Wielkiej Brytanii w I wojnie świat. i 1915–17 była reprezentowana przez A. Hendersona w rządzie koalicyjnym; w mniejszości znaleźli się działacze o poglądach pacyfistycznych (J.R. MacDonald). W 1918 Partia Pracy zreorganizowała swą strukturę, zrzeszając odtąd nie tylko związki zaw. oraz organizacje społ., polit. i spółdz., ale także członków indywidualnych; za statutowy cel programowy uznała stopniowe przejście do socjalizmu i ustanowienie wspólnej własności środków produkcji i dystrybucji.
W 1922 stała się drugą siłą w parlamencie i z czasem na trwałe zastąpiła Partię Liberalną w roli gł. przeciwnika Partii Konsewatywnej w bryt. dwupartyjnym systemie polit., pozyskując poparcie większości robotników i części warstw średnich; 1924 i 1929–31 sprawowała rządy z MacDonaldem jako premierem; podczas II wojny światowej od V 1940 była reprezentowana w rządzie koalicyjnym.
Po zdecydowanym zwycięstwie wyborczym VII 1945 powołała rząd C. Attlee’go (przywódca Partii Pracy 1935–55), który 1945–51 realizował program częściowej nacjonalizacji gospodarki i powierzania państwu funkcji opiekuńczych wobec społeczeństwa (Beveridge’a plan); rozpoczął też proces dekolonizacji, a w sprawach polit.-wojsk. współpracował z Europą Zachodnią i USA. Od lat 50. w Partii Pracy nasilił się podział na skrzydło radykalnie lewicowe (A. Bevan), opowiadające się za kontynuowaniem nacjonalizacji, rozluźnieniem współpracy z USA i jednostronnym rozbrojeniem nuklearnym Wielkiej Brytanii, oraz przeciwne temu skrzydło umiarkowane (z H. Gaitskellem, przywódcą Partii Pracy 1955–63) zwolenników utrzymania prywatno-państw. gospodarki mieszanej. Pod przywództwem 1963–76 H. Wilsona i 1976–80 J. Callaghana Partia Pracy była 1964–70 i 1974–79 ponownie partią rządzącą; uleganie rosnącym wpływom związków zaw. oraz niezdolność do wyprowadzenia kraju z długotrwałego kryzysu gosp. i społ. doprowadziły ją 1979 do porażki wyborczej; przewagę w partii zdobyło jej lewe skrzydło (przywódca Partii Pracy 1980–83 M. Foot), bliskie przywódcom związkowym, lansujące jednostronne rozbrojenie nuklearne i niechętne wobec EWG i NATO; 1981 z Partii Pracy wystąpiła grupa działaczy umiarkowanych, tworząc Partię Socjaldemokratyczną; kolejne porażki wyborcze spowodowały, że po 1987 przywódcy Partii Pracy (1983–92 N. Kinnock, 1992–94 J. Smith) starali się nadać jej bardziej centrowy charakter. W latach 90., pod przywództwem J. Smitha (1992–94) i T. Blaira (1994–2007), dokonała ważnych zmian statutowych; 1993 ograniczono wpływ związków zaw. na formułowanie polityki partii oraz na wybór jej kierownictwa i kandydatów do parlamentu; 1995 ze statutu Partii Pracy usunięto (mimo oporu największych związków zaw. i lewicy partyjnej) postulat uspołecznienia środków produkcji; nadanie programowi partii bardziej centrowego charakteru i modernizacja jej publicznego wizerunku (pod hasłem New Labour) przyczyniły się 1997 do zwycięstwa wyborczego: Partia Pracy uzyskała 43 % głosów wyborców i 63 % miejsc w Izbie Gmin (418 na 659) i objęła rządy w Wielkiej Brytanii (Blair premierem, 2007–10 — G. Brown); 2001 powtórzyła sukces; 2010 przegrała wybory, uzyskując 29% głosów wyborców ( 258 miejsc na 650) i przeszła do opozycji.
Działalnością Partii Pracy kieruje przywódca (leader), do 1980 wybierany przez frakcję parlamentarną, a od 1981 przez doroczną konferencję partii, która wyznacza także zasady programowe oraz wybiera Krajowy Kom. Wykonawczy.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia