Palestrina Giovanni Pierluigi da, ur. między 3 II 1525 a 2 II 1526, Palestrina k. Rzymu lub Rzym, zm. 2 II 1594, Rzym,
kompozytor włoski, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły rzymskiej.
Palestrina Giovanni Pierluigi
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się między 3 II 1525 a 2 II 1526 w Palestrinie koło Rzymu lub Rzymie. Twórca polifonicznego stylu wokalnego a cappella, zwany palestrinowskim.
Organista, nauczyciel, kapelmistrz
Jako chłopiec śpiewał w kapeli kościoła Santa Maria Maggiore w Rzymie. W 1544–51 był organistą i nauczycielem muzyki w katedrze w Palestrinie. Po powrocie do Rzymu działał jako magister puerorum w Cappella Giulia przy Bazylice Św. Piotra. W 1555 przez 7 miesięcy był śpiewakiem kapeli sykstyńskiej, następnie kapelmistrzem kościoła Św. Jana na Lateranie, od 1561 kapelmistrzem w kościele Santa Maria Maggiore, a od 1566 również w nowo założonym instytucie jezuickim Collegium Romanum. W 1567–71 przebywał w charakterze kapelmistrza na dworach kardynała Ippolito d’Este w Rzymie i Tivoli, po czym, powróciwszy na dawne stanowisko w Bazylice Św. Piotra, pozostał na nim do końca życia. Zmarł 2 II 1594 w Rzymie.
Twórczość — kompozycje chóralne
Twórczość Palestriny obejmuje wyłącznie kompozycje chóralne a cappella, głównie 4–6-głosowe, na 1–3 chóry, w znacznej mierze religijne, jak msze (ponad 100), motety (ok. 370, w tym offertoria, psalmy, antyfony), hymny (ok. 70), lamentacje (m.in. 4 cykle 9-częściowe, cykl 3-częściowy), litanie (ponad 10), magnificaty (35), madrygały religijne (ok. 140), oraz kilka madrygałów świeckich. Do najbardziej znanych utworów należą: Missa Papae Marcelli (1555), cykl motetów Canticum canticorum, Stabat Mater oraz Lamentacje. Kompozycje Palestriny charakteryzuje dążenie do pełni brzmienia przez faworyzowanie współbrzmień trójdźwiękowych i rygorystyczne traktowanie dysonansów. Linia melodyczna, o spokojnym rytmie, pozbawiona nadmiernej melizmatyki (melizmat), w połączeniu z techniką przeimitowania — tworzą przejrzystą konstrukcję polifoniczną z doskonale zrozumiałym tekstem słownym. Polifonię Palestriny cechują: diatonika, nieskażona modalność (modalizm) i wyważona ekspresja. Uznano ją za najstosowniejszą na potrzeby muzyki kościelnej, odpowiadającą postulatom estetycznym sformułowanym na soborze trydenckim (1543–65).
Styl palestrinowski
Jako tzw. styl palestrinowski lub styl dawny (stile antico) polifonia Palestriny była zalecana aż do XVIII w., a w XIX w. także przez ruch cecyliański. Styl Palestriny stał się też wzorem do nauki kontrapunktu renesansowego w tzw. stylu ścisłym (stile osservato). Pierwsze wydanie zbiorowe dzieł Palestriny (t. 1–33) ukazywało się 1862–1903 w Lipsku, wydanie nowe, zapoczątkowane 1939 w Rzymie, objęło do 1987 t. 1–34.
