Monnet Jean

Monnet

[monẹ]

Jean, ur. 9 XI 1888, Cognac, zm. 16 III 1979, Houjarray,

francuski, działacz gospodarczy, polityk i wizjoner, propagator idei integracji europejskiej.

Urodził się 9 XI 1888 w Cognac.

Początki działalności

Dzieciństwo i młodość spędził w rodzinnym mieście, od wczesnej młodości pomagając ojcu w prowadzeniu interesów — w produkcji i dystrybucji koniaku. Po studiach w Londynie podróżował w interesach po całej Europie.

W czasie I wojny światowej był przedstawicielem Francji w Międzysojuszniczej Komisji Morskiej w Londynie, zajmował się organizacją dostaw wojennych dla walczących we Francji armii alianckich. Był inicjatorem wspólnego francusko-brytyjskiego planowania oraz koordynowania zakupów i transportu dostaw.

Okres międzywojenny

W latach 1920–23, z rekomendacji rządu francuskiego, był zastępcą Sekretarza Generalnego Ligi Narodów; zrezygnował z tego stanowiska z powodu małej, jego zdaniem, skuteczności Ligi w realizacji jej celów statutowych. Początkowo powrócił do pracy w rodzinnym przedsiębiorstwie; później, jako doradca finansowy, działał na rzecz przywracania równowagi gospodarczej państw Europy Wschodniej, m.in. stabilizacji polskiej złotówki (1927) i rumuńskiej lei; w Stanach Zjednoczonych m.in. był współzałożycielem Bancamerica-Blair w San Francisco i Banku Inwestycyjnego w Nowym Jorku oraz doradcą finansowym firm amerykańskich; w latach 1934–36 przebywał w Chinach — organizował i zajmował się stroną ekonomiczną budowy sieci kolejowej.

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej od XII 1939 w Londynie, odpowiadał za organizację dostaw dla armii francuskiej i oddziałów brytyjskich we Francji. Wtedy też, jeszcze przed klęską Francji, opracował plan federalnej unii francusko-brytyjskiej, zaakceptowany przez Ch. de Gaulle’a i W. Churchilla. Przewidywał on w przyszłości uchwalenie przez oba kraje wspólnej konstytucji, utworzenie wspólnych sił zbrojnych oraz wspólną politykę zagraniczną i gospodarczą; władzą prawodawczą miałby być parlament, utworzony z dotychczasowych parlamentów narodowych.

Po upadku Francji Monnet opowiedział się po stronie de Gaulle’a i Wolnej Francji. W latach 1940–43 w Stanach Zjednoczonych — jako przedstawiciel brytyjskiej rady ds. dostaw wojennych i zarazem Wolnej Francji doradca prezydenta F. Roosevelta; zabiegając m.in. o amerykańskie uzbrojenie i zaopatrzenie dla ich europejskich aliantów już 1941 przyczynił się do zwiększenia produkcji zbrojeniowej USA, zapoczątkowując ich udział w wysiłku wojennym; od 1943 członek Francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego — rządu Francji Walczącej z siedzibą w Algierze. Występował już wówczas jako orędownik przebudowy powojennej Europy w federację współdziałających ze sobą państw, co pozwoliłoby uniknąć kolejnych konfliktów i wojen, gwarantując trwały pokój, dobrobyt i rozwój społeczny.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali

Po zakończeniu II wojny światowej Monnet, jako przewodniczący rządowego komitetu ds. planowania i rekonstrukcji gospodarki, przedstawił rządowi francuskiemu globalny plan odbudowy, unowocześnienia i rozwoju gospodarki Francji, który od 1947 realizował jako generalny komisarz Narodowego Zarządu Planowania, następnie Pełnomocnik Planu Modernizacji Francji.

Aktywnie uczestniczył w przygotowaniach i realizacji celów, przyjętych na Kongresie Europejskim w Hadze (1948), mających służyć jednoczeniu Europy. W 1949 przedstawił ówczesnemu ministrowi spraw zagranicznych Francji, R. Schumanowi, memorandum w sprawie integracji europejskiej. Postulował w nim utworzenie ponadnarodowej struktury celem wspólnego, stabilizującego zarządzania rynkami ówczesnych surowców strategicznych — węgla i stali — z włączeniem Niemiec do ścisłej współpracy gospodarczej i politycznej z Francją, co umożliwiłoby wyeliminowanie napięć w stosunkach francusko-niemieckich i zacieśnienie dalszego współdziałania obu państw. Zaakceptowane przez rząd francuski propozycje memorandum, nazwane planem Schumana, po akceptacji przez kanclerza RFN, K. Adenauera ogłoszone publicznie 9 V 1950, stały się podstawą Traktatu Paryskiego powołującego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS, ang. European Coal and Steal Community, początkowo zwanej także Montanunion); traktat, zawarty 1951 przez państwa Europy Zachodniej (Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg), wszedł w życie 1952; 1952–1955 Monnet zajmował najwyższe stanowisko w organie wykonawczym EWWiS — przewodniczącego Wysokiej Władzy (która 1967 została przekształcona w Komisję Europejską — jeden z organów Wspólnot Europejskich).

Monnet działał także na rzecz pogłębienia integracji na innych obszarach. Aktywnie uczestniczył w pracach nad koncepcją Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO), w ramach której miano powołać wspólne siły zbrojne; 1952 państwa EWWiS zawarły traktat ustanawiający EWO, ale odmowa ratyfikacji traktatu przez parlament Francji (1954) spowodowała jego odrzucenie.

Wspólny Rynek

W 1955 Monnet powołał Komitet Akcji na Rzecz Stanów Zjednoczonych Europy (Action Committee for the United States of Europe) i do 1975 był jego przewodniczącym. Organizacja ta promowała idee jedności europejskiej i przyszłej unii oraz gospodarczego zjednoczenia państw członkowskich EWWiS; przyczyniła się do powołania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EUROATOM), następnie Wspólnoty Europejskiej (1967) wraz z jej organami.

Monnet zmarł 16 III 1979 w Houjarray. Jego prochy spoczęły w paryskim Panteonie. Opublikował pamiętniki: Mémoires (1978).

Z racji swych zasług otrzymał Międzynarodową Nagrodę Karola Wielkiego (1953) oraz tytuł Honorowego Obywatela Europy (1976); został też zaliczony do grona ojców założycieli UE. Jego nazwisko nosi realizowany obecnie przez Komisję Europejską Program Jean Monnet, wspierający działania na rzecz integracji europejskiej.