Łużyce, górnołuż. Łužica, dolnołuż. Łužyca, niem. Lausitz,
niem. kraina historyczna w południowo-wschodniej części Niemiec, między Nysą Łużycką a Łabą.
Łużyce
Encyklopedia PWN
dzielą się na Ł. Dolne (część północna), z gł. m. Chociebuż (Cottbus), i Ł. Górne (południowa), z gł. m. Budziszyn (Bautzen). Od wczesnego średniowiecza zamieszkane przez Serbołużyczan (Łużyczanie); proces formowania się państwowości przerwała ekspansja niem. i utrata w X w. samodzielności przez Łużyczan (osiadłych na ziemiach obecnych Ł. Dolnych) i Milczan (na ziemiach Ł. Górnych); w wyniku wojen pol.-niem. 1002–18 włączone do Polski; od 1031 pod władzą margrabiów Miśni; po przejściowym panowaniu margrabiów brandenburskich i Piastów 1076 nadane przez króla niem. Henryka IV księciu czeskiemu Wratysławowi II (który utrzymał po 1081 tylko Ł. Górne); w 2. poł. XIV w. przyłączone do Czech; kolonizacja niem. objęła gł. miasta; w XVI w. w Ł. zwyciężyła reformacja; 1635 przeszły (poza okręgiem Chociebuża, od 1462 w posiadaniu Brandenburgii) w lenno elektorów saskich; 1815, na kongresie wiedeńskim, większą część Ł. przyznano Prusom, resztę — z Löbau (Lubij), Kamenz (Kamjenc), Budziszynem i Żytawą — pozostawiono przy Saksonii. Mimo germanizacji od XVIII w., a zwłaszcza w XIX w., wśród ludności słow. rozpoczął się proces kształtowania świadomości nar.; nastąpił rozwój piśmiennictwa w językach nar. (łużycka literatura), powstały nar. organizacje społ.-kult. (Maćica Serbska, Domowina). W III Rzeszy 1935–38 rozwiązywano wszystkie organizacje i stowarzyszenia łużyckie, zamknięto czasopisma, wydano zakaz używania języka łużyckiego w szkołach; większość działaczy łużyckich aresztowano i wysiedlono lub osadzono w obozach koncentracyjnych; 1942–44 w Warszawie działał konspiracyjny Łużycki Kom. Narodowy. W 1950 ludność Ł. otrzymała autonomię kult.; ma własne szkolnictwo, prasę (m.in. „Nova Doba”), wznowiono działalność Domowiny.
