Ibn Abd al-Wahhab Muhammad

Ibn Abd al-Wahhab Muhammad, Muḥammad Ibn ‘Abd al-Wahhāb, ur. 1704, Al-Ujajna, zm. 1792, Ad-Dirija,

teolog hanbalickiej szkoły prawa muzułmańskiego i twórca wahhabizmu.

Urodził się 1704 w Al-Ujajna (obecnie w Arabii Saudyjskiej). Wywodził się z rodziny o tradycjach religijnych – jego dziadek był muftim Nadżdu, a ojciec kadim (sędzią) szkoły hanbalickiej w Al-Ujajnie. Sporo podróżował, studiował w Mekce, Medynie, Al-Basrze. Na południu Iraku spotkał się z rozpowszechnionym kultem „świętych” szyickich, co było dla niego nie do przyjęcia i stało się jednym z czynników, które skłoniły go do przemyśleń nad kwestią jedynobóstwa (tauhid).

Poglądy Ibn Abd al-Wahhaba

W sferze teologii zwracał się przeciwko politeizmowi (szirk) i innowacjom (bida). Głosił konieczność powrotu do źródeł religii muzułmańskiej, tzn. Koranu i sunny (tradycji Proroka Mahometa). Nakazywał ascetyzm, występował przeciwko wszelkim formom islamu ludowego, w tym wierze w czary i magię. Jego myśl była kontynuacją koncepcji prawa muzułmańskiego Ahmada Ibn Hanbala (zmarłego 855), która jest uważana za najbardziej restrykcyjną. Koncepcja I.A.W. jest obecnie nazywana wahhabizmem (wahhabici), choć sami jej wyznawcy określają ją po prostu jako jedynobóstwo (tauhid) i sami siebie nazywają unitarianami (muwahhidun). I.A.W. wprowadził w życie, nie po raz pierwszy w islamie, koncepcję jednoznacznego powiązania ideologii religijnej z kwestiami politycznymi. Charakterystycznym elementem ideologii wahhabickiej jest nietolerancja wobec innych poglądów. Konsekwencją takiej postawy stało się ogłoszenie dżihadu wobec tych, którzy nie uznali wprowadzonych przez niego zasad. Słynna jest anegdota o tym, jak syn I.A.W. zapytał go, ile jest filarów islamu, ten odrzekł, że pięć. Na to syn odrzekł, że chyba jednak wedle wahhabizmu sześć, to jest zwalczanie wszystkich, którzy nie są wahhabitami.

Sojusz polityki z religią

W 1774 I.A.W. zawarł sojusz z rodem Su’udów z osady Ad-Dirijja, co otworzyło drogę do szerokiego propagowania jego nauk; do śmierci w czerwcu 1792 nauczał w meczecie w Ad-Dirijji i był politycznym doradcą emira Muhammada Ibn Su’uda (zmarłego 1765) i jego następcy Abd al-Aziza (1765-1801). Jego nauki odegrały ważną rolę w utrwaleniu islamizacji Arabii oraz rozbudzeniu świadomości muzułmańskiej w dobie zderzenia z Zachodem. Główne prace I.A.W. to Kitab at-tauhid [‘księga jedynobóstwa’], Kitab al-usul as-salasa [‘księga trzech podstaw wiary’].

Rodzina

Około 1740 w Bagdadzie ożenił się z kobietą pochodzącą z bogatej rodziny, której majątek odziedziczył po jej śmierci. Jego synowie i wnukowie kontynuowali dzieło Muhammada. W tym kontekście wspomnieć należy przede wszystkim Abd Allaha, autora m.in. prac skierowanych przeciwko szyitom oraz wnuka Sulajmana.

I.A.W. zmarł w czerwcu 1792 w Ad-Dirijja.