Hutton James
 
Encyklopedia PWN
Hutton
[hạtən]
James Wymowa, ur. 3 VI 1726, Edynburg, zm. 26 III 1797, tamże,
geolog szkocki, z wykształcenia lekarz.
Kalendarium
Urodził się 3 VI 1726 w Edynburgu. Był synem kupca. Studiował przez trzy lata w Edynburgu, następnie kontynuował edukację medyczną w Paryżu. Dyplom doktora nauk medycznych uzyskał 1749 na podstawie rozprawy On circulation of Blond In the Microcosm. Jednakże po powrocie do Szkocji 1750 porzucił zawód lekarza, gdyż odziedziczył po ojcu małą posiadłość w Berwickshire, znajdującą się 80 km od Edynburga. W lecie 1754 osiedlił się na farmie w Berwickshire, gdzie mieszkał przez czternaście lat. W tym czasie poświęcił się studiowaniu budowy geologicznej powierzchni Ziemi, badał powstawanie minerałów i skał oraz procesy powodujące modelowanie powierzchni Ziemi. W tym celu podróżował po Holandii, Belgii i Francji, a 1764 udał się w podróż po północnej Szkocji. Gdy Hutton zebrał wystarczające środki finansowe, zrezygnował z uprawy ziemi i 1768 przeniósł się do Edynburga, gdzie przebywał do końca życia. Dużo podróżował, zwłaszcza po Szkocji, prowadząc zapiski na temat geologii tego regionu. Zapiski ilustrował rysunkami, wśród których poczesne miejsce zajmowały przekroje geologiczne. Hutton nigdy się nie ożenił. Zmarł 26 III 1797 w Edynburgu.
Zasada aktualizmu geologicznego
Swoje poglądy na powstanie i ewolucję Ziemi Hutton wygłosił po raz pierwszy 1785 na posiedzeniu Towarzystwa Królewskiego w Edynburgu, a opublikował 1795 w 2-tomowym dziele Theory of the Earth, stwarzając podwaliny nowoczesnej geologii. Sformułował podstawową dla geologii zasadę aktualizmu geologicznego, która została rozwinięta i uzasadniona przez Ch. Lyella. Według Huttona, w myśl tej zasady, czynniki działające na skorupę ziemską były w ubiegłych epokach geologicznych takie same jak obecnie i wywoływały takie jak obecnie procesy geologiczne, nie różniące się pod względem układu i natężenia od procesów przebiegających w dawnych epokach. Obserwując więc np. powstawanie współczesnych osadów morskich, rzecznych czy pustynnych, można w przybliżeniu określić warunki i sposób powstania osadów kopalnych. Znając charakter osadów lodowcowych — ustalić zasięg dawnych zlodowaceń oraz klimat panujący na obszarze ich występowania itp. W trakcie rozwoju nauk geologicznych były formułowane różne wersje zasady aktualizmu. Współcześnie przyjmuje się tylko umiarkowane warianty tej zasady, uwzględniające różnice w uwarunkowaniach niektórych procesów geologicznych, zwłaszcza w odległych okresach geologicznych, np. braku atmosfery tlenowej w przypadku wczesnego prekambru, lub, prawdopodobnie, mniejszej miąższości i mniejszych rozmiarów płyt litosfery. Istota zasady aktualizmu (nazywanej też niejednokrotnie uniformitaryzmem) sprowadza się do założenia, że znajomość efektów działania współczesnych procesów geologicznych pozwala na trafną interpretację analogicznych, dotychczas zachowanych efektów działania takich procesów w minionych epokach geologicznych.
James Hutton jako pierwszy wyraził pogląd o niezmiernie długim czasie trwania geologicznej historii Ziemi, która według niego składa się z cyklicznie powtarzających się procesów sedymentacji, twardnienia luźnych osadów, ich wypiętrzania, a następnie erozji. Hutton był jednym z głównych przedstawicieli plutonizmu — teorii geologicznej, która obecnie ma jedynie znaczenie historyczne, w myśl której budowa i ewolucja geologiczna Ziemi ukształtowały się pod wpływem powstawania, przemieszczania i krzepnięcia magmy. Dowodził, że granit i bazalt są skałami powstałymi z magmy i że mechanizm ruchów tektonicznych opiera się na istnieniu wewętrznego ognia Ziemi.
Hutton jest też autorem wielu prac z różnych dziedzin nauk przyrodniczych i filozofii, np. Disertations on Different Subjects In Natura Philosophy (1772)
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia