W 1901–13 Husserl rozszerzył zakres badań na zagadnienia teorii poznania w ogóle (zwłaszcza doświadczenia) i zarysował koncepcję filozofii, która byłaby nauką ścisłą, w odpowiedzialny sposób wyjaśniającą podstawowe pojęcia i zasadnicze twierdzenia. Miała nią być czysta fenomenologia jako opisowo-ejdetyczna nauka o czystych przeżyciach (
Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii;
ejdetyka); środkiem do odkrycia dziedziny czystej świadomości miała być
fenomenologiczna redukcja, polegająca na „zawieszeniu” lub zneutralizowaniu naturalnego przeświadczenia o istnieniu świata realnego i wszelkich innych przedmiotów poznania. Redukcja ta jest jednym z zabiegów metody fenomenologicznej w ogóle, która miała realizować hasło powrotu do rzeczy (
Zurück zu den Sachen) za pomocą opisowych analiz i rozróżnień mających za zadanie wykrycie istoty przedmiotu badanego w bezpośredniej naoczności. Pozaczasowe istnienie przedmiotów idealnych nadal było przez Husserla uznawane, natomiast w rozległych analizach różnych aktów czystej świadomości, zwłaszcza spostrzeżenia zewnętrzne, w przeciwstawieniu do spostrzeżenia immanentnego doszły do głosu wyraźne tendencje idealizmu transcendentalnego na miejsce zaznaczającej się w poprzednim dziele postawy realistycznej. Po 1918 tendencje te silnie się wzmagały i kulminują w
Medytacjach kartezjańskich i w
Formale und transzendentale Logik. Zarówno przedmioty realne, jak i idealne (główne twory logiczne) zostają uznane za wytwory mnogości aktów czystej świadomości, istniejące relatywnie w stosunku do absolutnie istniejących czystych podmiotów i ich aktów świadomych (monad) w pierwotnej „zewnętrzne świadomości” konstytuującej czas przeżywany. Świat realny jest intencjonalnym odpowiednikiem poznania, realizowanego przez wiele porozumiewających się ze sobą we „wczuciu” (
Einfühlung) monad. Jest to najszerszy zakres Husserlowskiego idealizmu transcendentalnego.
Formale und transzendentale Logik, wg której twory logiczne są wytworami intencjonalnymi odpowiednich aktów myślowych, rozwija problematykę różnych działów logiki, odróżniając logikę czystych form, logikę czystej konsekwencji i logikę prawdziwości, w której prawa logiki są dostosowane do konstytuującego się w czystej świadomości świata realnego. Ostatnie dziesięciolecie życia Husserla było wypełnione różnymi dociekaniami, których owocem jednak był jedynie
Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna ogłoszony tylko częściowo za jego życia. Kryzys ten polega, zdaniem Husserla, na tym iż nauka europejska, utraciwszy kontakt z bezpośrednim doświadczeniem i ostateczną subiektywnością, nastawiła się wyłącznie na pojęciowo określony świat „obiektywny” nauki, nie zdając sobie sprawy, iż stanowi on jedynie wyższą formę obiektywacji nadbudowującej się nad światem, w którym żyjemy (
Lebenswelt).