Fidżi. Historia

Fidżi. Historia.

Archipelag zasiedlała od XV w. p.n.e. ludność napływowa z Azji Południowo-Wschodniej, od V w. p.n.e. — ludność pochodzenia melanezyjskiego. W 1643 został odkryty przez holenderskiego żeglarza A. Tasmana. Fidżi, zwane Wyspami Kanibali z powodu kanibalizmu uprawianego w ramach rytuału wojennego, były na ogół omijane przez Europejczyków. Plemiona fidżyjskie wytworzyły jedną z najwyżej rozwiniętych kultur materialnych Pacyfiku. Do połowy XIX w. wyspami rządzili dziedziczni wodzowie plemienni. W 1854 jeden z nich zawarł sojusz z władcą królestwa Tonga, przyjął chrześcijaństwo i ogłosił się królem Fidżi, ale w latach 70. XIX w., zagrożony przez inne plemiona oraz Tonga, zwrócił się do Wielkiej Brytanii o ochronę i 1874 wyspy stały się kolonią Korony brytyjskiej. Wodzom plemiennym pozostawiono znaczną władzę, a Fidżyjczycy zachowali wyłączne prawa do ziemi. Podstawą gospodarki stały się plantacje bawełny i trzciny cukrowej. Wobec niechęci Fidżyjczyków do pracy na roli (prawo nie zezwalało na zmuszanie ich do pracy), Anglicy sprowadzali na plantacje robotników kontraktowych z Indii. Indusi stopniowo zdobyli silną pozycję w cukrownictwie i handlu, Fidżyjczycy zaś stali się najbardziej zacofaną gospodarczo grupą etniczną, a ich populacja spadała. Podczas II wojny światowej żołnierze fidżyjscy walczyli 1942 w siłach sojuszniczych na Wyspach Salomona, na Fidżi stacjonowały wojska nowozelandzkie, a następnie amerykańskie.

W latach 50. zaczęły powstawać partie polityczne, na ogół o charakterze etnicznym. Od połowy lat 60. duże znaczenie zdobyła Partia Sojuszu (AP), opowiadająca się za współpracą ponadetniczną. W 1970 Wielka Brytania przyznała Fidżi niepodległość i zostało ono członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów i ONZ. Rządy objęła AP. W niepodległym kraju zaostrzyły się konflikty między 2 głównymi grupami etnicznymi. Indusi protestowali przeciwko ograniczonemu prawu nabywania ziemi (83% gruntów należało do ludności rdzennej), którą uprawiali na zasadzie dzierżawy, oraz przeciw dyskryminującemu ich systemowi wyborczemu. Po wyborach 1987 rządy przejęła Partia Pracy Fidżi (FLP), założona 1985, która głosiła program integracji grup etnicznych i budowy wielorasowego społeczeństwa. Niezadowolenie znacznej części Fidżyjczyków, zwłaszcza konserwatywnej arystokracji oraz wojska (w 97% złożonego z ludności rdzennej), doprowadziło 1987 do bezkrwawego zamachu stanu podpułkownika S. Rabuki („w imię zachowania wartości fidżyjskich”), obalenia konstytucji i ogłoszenia republiki, co spowodowało wykluczenie jej ze Wspólnoty Narodów (do 1997 i ponownie 2000-01). Nowa konstytucja z 1990 zagwarantowała rdzennym Fidżyjczykom dominację w życiu społeczno-politycznym. Fidżi opuściło kilkanaście tysięcy osób pochodzenia indyjskiego. W 1992 Rabuka wystąpił z armii, został premierem i zapoczątkował politykę wielorasowości, manewrując między interesami fidżyjskiej arystokracji szczepowej i pozostałych obywateli. W 1997 kolejna konstytucja usunęła większość zapisów poprzedniej, sankcjonujących dyskryminację etniczną, zwiększyła reprezentację Indusów w parlamencie i rządzie, zniosła barierę etniczną przy wyborze premiera. W wyborach parlamentarnych 1999 zwyciężyła koalicja partii melanezyjskich oraz induskich, a na czele rządu po raz pierwszy stanął przedstawiciel Indusów. W V 2000 doszło do ponownego zamachu stanu „w imieniu rdzennych Fidżyjczyków”. W następnym roku przywrócono konstytucyjne zasady ustroju i przeprowadzono wybory parlamentarne, wygrane przez SDL, ugrupowanie rdzennych Fidżyjczyków (ponownie 2006). Przywódca kolejnego puczu z XII 2006 — komandor J.V. Bainimarama, I 2007 został premierem Fidżi. W 2009 doszło do kryzysu konstytucyjnego — prezydent republiki J. Iloilo najpierw odwołał sędziów Sądu Najwyższego, którzy uznali rząd za nielegalny, a następnie zniósł konstytucję i wprowadził stan wyjątkowy; w VII 2009 Iloilo złożył urząd, prezydentem został dotychczasowy wiceprez. E. Nailatikau.