Collegium Nobilium,
internatowa szkoła średnia w Warszawie, prowadzona przez pijarów, założona 1740 przez S. Konarskiego;
Collegium Nobilium
Encyklopedia PWN
przeznaczona dla synów magnatów i bogatej szlachty, miała ich wychowywać, jako przyszłą elitę społeczeństwa, w poczuciu obywatelskiej odpowiedzialności za losy kraju; nowatorstwem programowym i wychowawczym wyróżniała się spośród innych ówczesnych szkół; nauka, podzielona na 5 klas, trwała 8 lat; program gramatyczno-retoryczny realizowano przy ograniczeniu języka łacińskiego na rzecz języków nowożytnych (francuskiego, niemieckiego, włoskiego) oraz języka polskiego; w znacznie szerszym zakresie niż w innych szkołach uczono historii (Polski i powszechnej), prawa polskiego i międzynarodowego, a także geografii, matematyki, fizyki; w nauczaniu filozofii uwzględniano poglądy autorów nowożytnych; szczególną rolę wychowawczą odgrywały retoryka (tematy ćwiczeń obejmowały aktualne problemy społeczne i polityczne) oraz teatr szkolny; dla absolwentów utworzono dodatkowe kursy matematyki i architektury oraz prawa; staranny dobór nauczycieli umożliwiał wprowadzanie nowych metod nauczania i wychowania; specjalnie zaprojektowany, po raz pierwszy uwzględniający szerzej zasady higieny i wygody, budynek szkolny zapewniał doskonałe warunki nauki. Collegium Nobilium zapoczątkowało reformę szkół pijarskich; jego program wychowawczy stał się wzorem dla innych szkół zakonnych, nawiązała do niego również Komisja Edukacji Narodowej; okres największego rozkwitu przeżywało 1745–95; wykształciło wielu wybitnych działaczy polskich oświecenia, polityków i reformatorów (m.in. I. i S.K. Potoccy); istniało do 1832.
