Castro Ruz Fidel
 
Encyklopedia PWN
Castro Ruz
[kạstro rus]
Fidel Wymowa, ur. 13 VIII 1926, Mayarí, zm. 25 XI 2016, Hawana,
kubański rewolucjonista i polityk.
Kalendarium
Urodził się 13 VIII 1926 (wg oficjalnej biografii) w Mayarí (prowincja Oriente). Był synem Angela Castro, plantatora trzciny cukrowej, imigranta z Hiszpanii, i Liny Ruz Gonzalez. Po maturze w kolegium jezuitów w Hawanie (1945) zaczął studiować prawo na tamtejszym uniwersytecie. W 1950 ukończył studia i został adwokatem.
Przeciwko Batiście
Po zamachu stanu generała F. Batisty (10 III 1952) wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o pociągnięcie dyktatora do odpowiedzialności za złamanie konstytucji (24 III 1952); nie został aresztowany i podjął próbę wywołania buntu przeciwko Batiście; 26 VII 1953 na czele 165 partyzantów usiłował zająć koszary Moncada w Santiago de Cuba, ale atak się nie powiódł; ujęty i postawiony przed sądem wygłosił parogodzinną mowę obrończą Historia mnie uniewinni, która stała się manifestem politycznym rewolucji kubańskiej 1956–59; skazany na 15 lat więzienia został, dzięki amnestii, uwolniony V 1955. Wkrótce emigrował do Meksyku, gdzie proklamował Ruch 26 lipca, którego celem była walka z reżimem Batisty. 3 XII 1956 wraz z 82 ochotnikami wylądował w prowincji Oriente, chcąc wywołać powstanie zbrojne; udało mu się przeżyć potyczkę z wojskiem (5 XII) i razem z kilkoma ocalałymi rewolucjonistami (byli wśród nich jego brat Raul i Ernesto Che Guevara) schronił się w górach Sierra Maestra, skąd prowadził walkę partyzancką, zyskując coraz większą popularność. Do działań zbrojnych przyłączyły się inne ugrupowania, m.in. komuniści, z którymi zawarł X 1958 porozumienie o współdziałaniu. W sylwestrowy wieczór 1958 zbuntowani oficerowie zmusili Batistę do wyjazdu z Kuby — rewolucja zwyciężyła.
Socjalistyczny przywódca
Na początku 1959 Castro jako naczelny dowódca sił zbrojnych i premier (od 16 II) stał się faktycznym dyktatorem; prowadzona przez niego od V 1959 nacjonalizacja gospodarki doprowadziła do konfliktu ze Stanami Zjednoczonymi, które 1960 wprowadziły embargo na handel z Kubą, a 1961 zerwały z nią stosunki dyplomatyczne. Prezydent J.F. Kennedy udzielił IV 1961 poparcia inwazji emigrantów kubańskich w Zatoce Świń (150 km od Hawany), którzy spodziewali się obalić reżim Castro; źle przygotowana pod względem militarnym operacja zakończyła się fiaskiem, a Castro dostał za zwolnienie ok. tysiąca jeńców 62 mln dolarów. We IX 1962 Rosjanie zainstalowali na Kubie pociski nuklearne, co było poważnym zagrożeniem dla Stanów Zjednoczonych; 22 X Kennedy zażądał demontażu pocisków i zarządził blokadę Kuby; po trwających tydzień negocjacjach radziecki przywódca, N. Chruszczow, zgodził się (ku niezadowoleniu Castro) wywieźć rakiety z wyspy. W następnych latach Kuba upodobniła się do typowego państwa socjalistycznego z dyktaturą partii komunistycznej i kulejącą gospodarką. W 1962 Castro został I sekretarzem połączonych Organizacji Rewolucyjnych (od 1965 Komunistycznej Partii Kuby), a 1976 — przewodniczącym Rady Państwa, mającej także kompetencje rządu; niedostatek podstawowych towarów, wydzielanych na kartki, i nadzór Komitetów Obrony Rewolucji oraz Komitetów Czujności Rewolucyjnej skłoniły wielu ludzi do ucieczek z Kuby. W latach 70. poza cukrem do ZSRR Castro „eksportował” rewolucję do krajów Ameryki Południowej (Chile, Grenada) i Afryki (Angola, Etiopia); wyrazista krytyka polityki Stanów Zjednoczonych przysparzała mu wówczas w krajach rozwijających się wielu zwolenników; 1979–82 pełnił funkcję przewodniczącego Ruchu Państw Niezaangażowanych.
Epigon rewolucji
Ciosem dla Castro był upadek reżimów komunistycznych we wschodniej Europie 1989 i rozpad ZSRR w końcu 1991, co oznaczało wstrzymanie „bratniej pomocy”; nie poddał się jednak i wystąpił z hasłem „Socjalizm albo śmierć”; w następnych latach, ze względu na dramatyczną sytuację gospodarczą na Kubie, zgodził się na pewne koncesje na rzecz kapitalizmu: częściowe otwarcie gospodarki na inwestycje zagraniczne (pod ścisłą kontrolą państwa) oraz działalność drobnej (na ogół rodzinnej) przedsiębiorczości prywatnej; złagodził też kurs wobec Kościoła katolickiego (wizyta Jana Pawła II na Kubie I 1998) i innych wyznań; nie zaniechał jednak represji wobec środowisk opozycyjnych, co potępiła IV 2000 rezolucja Komisji Praw Człowieka ONZ.
Pozycję Castro jako niekwestionowanego przywódcy osłabiła VII 2006 choroba; przebywa odtąd w szpitalu, a ster rządów przekazał bratu, Raulowi.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Kuba, mieszkańcy miasteczka oczekujący na dostawę żywności do sklepu fot. E. Majewska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Jan Paweł II, Kuba, 1998.fot. T. Sobieraj/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia