Braun Werner
 
Encyklopedia PWN
Braun Werner von Wymowa, ur. 23 III 1912, Wyrzysk (niem. Wirsitz), zm. 16 VI 1977, Alexandria k. Waszyngtonu,
niemiecki inżynier mechanik, pionier techniki rakietowej i kosmicznej.
Kalendarium
Urodził się 23 III 1912 w Wyrzysku (niemieckie Wirsitz). Pochodził z zamożnej rodziny arystokratycznej. W dzieciństwie dostał w prezencie teleskop, co rozbudziło w nim zainteresowanie astronomią. Od 1920 zamieszkał z rodziną w Berlinie. W szkole podstawowej miał kłopoty z fizyką i matematyką. Jednak fascynacja książką H. Obertha Rakieta w przestrzeni kosmicznej i chęć jej zrozumienia skłoniły go do pilnej nauki matematyki.
W latach 1930–32 von Braun studiował w berlińskim Instytucie Technicznym. Podczas studiów działał w Niemieckim Towarzystwie na rzecz Podróży Międzyplanetarnych i pomagał Oberthowi w doświadczeniach z rakietami na paliwo płynne. W 1932 rozpoczął studia na uniwersytecie berlińskim.
Jesienią tego roku zwrócił na niego uwagę kapitan W.R. Dornberger, kierujący zorganizowanym 1930 wojskowym ośrodkiem badań nad rakietami na paliwo stałe w Kummerdorf koło Berlina. Dornberger zatrudnił tam von Brauna jako swego pomocnika, a z czasem głównego konstruktora, zdobywając dlań specjalne stypendium — ten zaś w szybkim tempie kończył studia, uzyskując 1934 doktorat (na podstawie rozprawy poświęconej silnikom rakietowym). Jednocześnie kierował zespołem, który skonstruował i odpalił z powodzeniem w XII 1934 dwie rakiety (obie wzniosły się na wysokość prawie 2,5 km). Były to pierwsze w dziejach systematyczne badania rozwojowe napędu rakietowego prowadzone na poważną skalę.
Od 1936 von Braun był dyrektorem technicznym tajnej wytwórni i bazy rakiet wojskowych w Peenemünde na bałtyckiej wyspie Uznam. Prowadzono tam prace nad lotniczym silnikiem rakietowym, we współpracy z konstruktorem lotniczym Ernstem Heinklem. Von Braun wniósł twórczy wkład w powstanie pierwszego samolotu rakietowego, He 176 (start w Peenemünde 20 VI 1939) oraz w doskonalenie kolejnych jego wersji. Planowana udoskonalona wersja tego samolotu z silnikiem pomysłu von Brauna miała rozwijać prędkość dźwięku. Najważniejszym wszakże dziełem von Brauna było skonstruowanie rakietowego pocisku balistycznego dalekiego zasięgu A-4, który stał się głośny jako broń odwetowa V-2 (V-pociski).
Pocisk V-2
Rakieta ta miała około 15 m długości i ważyła, bez paliwa i bez głowicy z materiałem wybuchowym, około 4,5 t, w wersji bojowej zaś 13 t (w tym tona materiałów wybuchowych). Jej zasięg wynosił 320 km, leciała na wysokości 100 km z bezprecedensową na owe czasy prędkością 4800 km/h. Pierwszego udanego odpalenia dokonano w Peenemünde 3 X 1942. A w okresie od IX 1944 do III 1945 skierowano, głównie na Londyn, ponad 500 takich rakiet. Skutki stosowania tej broni były relatywnie niewielkie, jak na II wojnę światową — spowodowała ona śmierć zaledwie kilku tysięcy osób. Znacznie większe było jej oddziaływanie psychologiczne, gdyż nie można było przed nią ostrzec ani praktycznie się obronić. Odniosła wielki sukces propagandowy, terroryzując ludność Londynu.
Rakieta V-2 była rewelacyjnym osiągnięciem, wyprzedzającym o wiele lat epokę. Szczególnie trudnym problemem było kierowanie tak dużą rakietą w momencie startu, zanim nabierze prędkości umożliwiającej sterowność. Von Braun rozwiązał to, umieszczając w jej dyszy grafitowe brzechwy, odpowiednio kierujące wyrzucany przez silnik strumień napędowy. Inną kluczową sprawą była konieczność utrzymywania odpowiedniego, wysokiego tempa spalania paliwa. Żeby to zapewnić, trzeba było wstrzykiwać do komory spalania we właściwych porcjach paliwo i ciekły tlen. Uzyskano to, instalując specjalną pompę, wyposażoną we własny napęd turbinowy.
Warto dodać, że von Braun opracował też w Peenemünde projekt rakietowego pocisku międzykontynentalnego, o wiele większego zasięgu, przeznaczonego do bombardowania Stanów Zjednoczonych. Owa Amerike Rakete oznaczona była symbolem A-9/A-10.
W Stanach Zjednoczonych
W parę miesięcy po zakończeniu wojny, von Brauna i około stu jego współpracowników przewieziono do ośrodka badawczego armii amerykańskiej w White Sands w Nowym Meksyku, gdzie zaczęto wykorzystywać ich wiedzę i doświadczenie. Najpierw nadzorowali próby ze zdobycznymi rakietami V-2, które przystosowywano do prowadzenia badań naukowych na dużych wysokościach, później współpracowali w studiach rozwojowych nad lotniczym odrzutowym silnikiem strumieniowym i nad pociskami rakietowymi.
Od 1952 von Braun był dyrektorem technicznym, a z czasem naczelnym, wojskowego programu doskonalenia rakiet balistycznych w Huntsville w Alabamie. Pod jego kierownictwem opracowano tam i skonstruowano rakiety Readstone, Jupiter-C, Juno i Pershing. W 1955 uzyskał obywatelstwo amerykańskie. Stał się wówczas bardzo aktywnym rzecznikiem prowadzenia badań kosmicznych, publikując na ten temat artykuły i książki, m.in. Badania Marsa (1956), w której przedstawił własny projekt wyprawy załogowej na tę planetę.
Kiedy ZSRR wysłał na orbitę pierwszego sztucznego satelitę Ziemi, Sputnika 1 (1957), Amerykanie 31 I 1958 ulokowali tam swojego Explorera 1, za pomocą rakiety skonstruowanej przez von Brauna. W tymże roku powołali też do życia National Aeronautics and Space Agency (NASA), która przejęła ośrodek badawczy w Huntsville. Von Braun opracowywał dla niej nowe rakiety — za pomocą jednej z nich wysłano w 1959 próbnik międzyplanetarny Pioneer 4. Podstawowym jego wkładem w amerykański program kosmiczny było wszakże zaprojektowanie rakiet typu Saturn, która umożliwiła (Saturn 5) urzeczywistnienie programu Apollo.
Od III 1970 von Braun pracował w głównej kwaterze NASA w Waszyngtonie, jako wicedyrektor do spraw planowania eksploracji przestrzeni kosmicznej. W 1972 złożył dymisję i został wiceprezesem towarzystwa lotniczo-astronautycznego Fairchild Industries Incorporation. W 1975 założył prywatną organizację pod nazwą National Space Institut, mającą na celu pozyskanie społecznego zrozumienia i poparcia dla badań kosmicznych prowadzonych przez państwo. Za swą działalność uzyskał wiele odznaczeń, zarówno państwowych amerykańskich, jak i od rozmaitych organizacji, także zagranicznych. Zmarł 16 VI 1977 w Alexandrii koło Waszyngtonu (stan Wirginia).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Pocisk V-2 rys. J. Babicki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Uznam, fabryka rakiet V-1 i V-2 fot. A. Guranowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia