Becquerel Antoine Henri

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Becquerel

[bekrẹl]

Antoine Henri , ur. 15 XII 1852, Paryż, zm. 25 VIII 1908, Croisic (Bretania),

francuski fizyk i chemik.

Urodził się 15 XII 1852 w Paryżu. Becquerel pochodził z rodziny fizyków — jego ojciec, Alexandre Edmond, i dziadek Antoine Cesar, byli fizykami, profesorami Muzeum Narodowym Historii Naturalnej w Paryżu, które poza działalnością typową dla muzeum prowadziło działalność badawczą i naukową oraz wykłady dla słuchaczy. Od 1872 Becquerel kształcił się w politechnice (École Polytechnique) w Paryżu, a następnie w Szkole Budowy Mostów i Dróg tamże, którą ukończył 1877. Becquerel pierwszą pracę naukową ogłosił 1875, a więc w czasie studiów (dotyczyła działania pola magnetycznego). W tym roku otrzymał też pierwszą posadę w École Polytechnique, a trzy lata później rozpoczął pracę w Muzeum Narodowym Historii Naturalnej, gdzie 1882 został profesorem. W 1888 na Sorbonie obronił pracę doktorską, której tematem była absorpcja światła przez kryształy. W 1895 otrzymał tytuł profesora w École Polytechnique. W 1889 został wybrany na członka francuskiej Akademii Nauk (1908, na kilka tygodni przed śmiercią, został powołany na sekretarza Akademii). W 1903 Antoine Henri Becquerel został uhonorowany (wspólnie z małżonkami Curie) Nagrodą Nobla. Jest autorem Recherches sur une propriété nouvelle de la matiére (1903). Zmarł po krótkiej chorobie 25 VIII 1908 w Croisic (Bretania).

Odkrycie promieniotwórczości

Becquerel nie miał wybitnych zdolności pedagogicznych, miał zaś cechy sumiennego badacza, był też zdolnym eksperymentatorem. Zajmował się badaniem fluorescencji, magnetyzmu i polaryzacji światła, a także promieniowaniem podczerwonym (badał widma fosforyzujących kryształów). W 1896 chciał zbadać ewentualny związek nowo odkrytego promieniowania X (promieniowania rentgenowskiego) i fosforescencji. Spośród wielu fosforyzujących soli zgromadzonych w Muzeum przez ojca uczonego, wybrał do badań siarczan uranylowo-potasowy. Luminescencję obserwował na kliszy fotograficznej, na której umieszczał grudki soli; kliszę z solą owijał grubym czarnym, nieprzepuszczającym światła papierem. Tak przygotowane próbki wystawiał na działanie światła słonecznego, które wywoływało fosforescencję badanych kryształów. Doświadczenia powtarzał wielokrotnie. Przygotowane, lecz niewykorzystane (z powodu niekorzystnych warunków atmosferycznych — pochmurne dni) próbki trzymał w ciemnej szufladzie, aby wyeliminować wpływ promieniowania elektromagnetycznego. Gdy wywołał klisze z próbek niewystawianych na działanie światła, okazało się, że są one silnie zaczernione. Becquerel stwierdził (1 III 1896), że sól emituje promieniowanie, nie będąc pobudzona do fosforescencji przez światło słoneczne. Badaniom poddał więc sole innych pierwiastków, które jednak nie wykazywały podobnych właściwości, a w doświadczeniach przeprowadzanych z solami uranu przetopionymi w ciemności i ponownie wykrystalizowanymi oraz rozpuszczonymi obserwował emisję promieniowania przenikającego przez ciała nieprzezroczyste i zaciemniającego kliszę fotograficzną. Zbadał też, że promieniowanie to na odległość rozładowuje naładowany elektroskop (powoduje jonizację powietrza). Ma więc właściwości podobne do właściwości promieniowania odkrytego przez W. Röntgena. W XI 1896 zakomunikował, że zaczernienie kliszy mogło spowodować tylko samoistne promieniowanie związku uranu (które nie ma nic wspólnego z fosforescencją). Nazywał je promieniowaniem uranowym. W ten sposób odkrył zjawisko, które później M. Skłodowska Curie nazwała radioactivité — radioaktywnością, promieniotwórczością. Antoine Henri Becquerel badał właściwości promieni uranowych, także emitowanych przez preparaty, które otrzymywał od małżonków Curie. W latach 1899–1900 zmierzył odchylenie składowej promieniowania (cząstek) w polu magnetycznym i elektrycznym. Wykazał, że mają ładunek ujemny, a na podstawie stosunku ładunku cząstek do ich masy wykazał, że są to elektrony. Potwierdził wniosek E. Rutherforda (z 1902), że część badanego promieniowania ma ładunek dodatni (były to cząstki alfa).

Zauważył, że noszenie radioaktywnej próbki w kieszeni kamizelki powoduje oparzenia. W 1901 opisał ten fakt (wspólnie z P. Curie); podał także wnioski ilościowe, z których wynikało, że skutki działania promieniowania wysyłanego przez różne preparaty zależą od aktywności preparatu i czasu naświetlania. Podany przez Becquerela opis skutków fizjologicznego działania „promieniowania uranowego” zainspirował lekarzy do badań nad wykorzystaniem promieniotwórczości w medycynie (curieterapia). Becquerel zajmował się także badaniem wpływu pola magnetycznego na zjawiska optyczne, ale na tym polu znaczące wyniki odniósł jego syn, Jean.

Od nazwiska Antoine’a Becquerela pochodzi nazwa jednostki bekerel.