Andaluzja, Andalucía 
,
region autonomiczny i kraina historyczna w południowej Hiszpanii, nad M. Śródziemnym i O. Atlantyckim, graniczy z Portugalią;
,
Andaluzja
Encyklopedia PWN
pow. 87,3 tys. km2, 8,4 mln mieszk. (2014); stol. Sewilla; gł. m.: Málaga, Kordowa, Grenada, Jérez de la Frontera, Kadyks. Środkową i południowo-zachodnią część Andaluzji zajmuje Niz. Andaluzyjska, na południowym wschodzie G. Betyckie z pasmem Sierra Nevada (szczyt Mulhacén 3478 m, najwyższy na Płw. Iberyjskim), w części północnej góry Sierra Morena; gł. rz.: Gwadalkiwir, Genil (wyzyskiwane do sztucznego nawadniania). Region roln.-przem. z wysokotowarową produkcją rolną i rozwiniętym górnictwem (gł. Sierra Morena); gł. w kraju region uprawy oliwek, bawełny, dębu korkowego, także uprawa tytoniu, winorośli, drzew cytrusowych, buraków cukrowych, zbóż, ostnicy esparto; na południu dojrzewają palmy daktylowe; w górach hodowla owiec i kóz; wydobycie pirytów, rud miedzi, manganu, żelaza, uranu; rozwinięty przemysł spoż. (gł. olejarski, winiarski, tytoniowy), ponadto stoczn., chem. (m.in. kwas siarkowy), włók., rafinacja ropy naftowej, hutnictwo metali nieżelaznych; istotną rolę w gospodarce odgrywają porty mor.: Algeciras-La Línea, Huelva, Málaga, Sewilla, Almería; region turystyczny o znaczeniu międzynar. (Costa del Sol, G. Betyckie, zabytkowe miasta); na południowy wschód od m. Huelva — Park Nar. Doñana (bot. i zool. rezerwaty na wydmowych i bagnistych obszarach wybrzeża Zat. Kadyksu).
Historia. W starożytności kolonizacja fenicka; od VI w. p.n.e. pod panowaniem Kartaginy, od końca II w. p.n.e. — Rzymu (najbogatsza i najsilniej zromanizowana część Płw. Iberyjskiego); od 411 n.e. kolejno pod władzą Wandalów, Swewów, Wizygotów, Bizancjum i ponownie Wizygotów; 711 podbój arabski (cały zajęty obszar półwyspu określano jako Al-Andalus); ziemie Andaluzji stały się ośr. wysokiej kultury, przeżywały okres rozkwitu gosp.; w toku rekonkwisty włączone do Królestwa Kastylii (większość w XIII w., ostatnia enklawa — emirat Grenady — 1492); powstające wówczas wielkie majątki ziemskie (latyfundia) zdominowały rolnictwo regionu do XX w.; XVI–XVIII w. w portach Andaluzji był skoncentrowany handel hiszp. z Ameryką; 1808–12 centrum oporu antynapoleońskiego; 1981 zatwierdzenie statutu wspólnoty autonomicznej.
