Akcja Katolicka

Akcja Katolicka,

forma apostolatu świeckich realizująca ideę powszechnego kapłaństwa w Kościele katolickim; organizacje katolików świeckich wywodzące się z katolickich ruchów społecznych XIX w.

Formalnie zapoczątkowana encykliką Piusa X Il fermo proposito (1905); rozkwit za pontyfikatu Piusa XI, który w encyklice Ubi arcano (1922) określił ramy organizacyjne i program Akcji Katolickiej; główny cel — przeciwdziałanie postępującym procesom laicyzacji i sekularyzacji oraz uaktywnienie laikatu w oddziaływaniu Kościoła na świat; działalność Akcji Katolickiej we Włoszech oparto na 4 stanach zrzeszających: mężczyzn, kobiety, młodzież męską i młodzież żeńską; model włoski przyjęły: Hiszpania, Polska i Ameryka Łacińska; natomiast we Francji uwzględniono uwarunkowania środowiskowe (głównie zawodowe); tendencje te zostały podjęte m.in. w Belgii i Kanadzie. Działalność Akcji Katolickiej była podporządkowana hierarchii kościelnej; główne formy pracy: zebrania połączone z odczytami, wspólne nabożeństwa z katechizacją, wycieczki, obozy, akcje charytatywne, bogata działalność edytorska. W Polsce utworzona 1930; w jej skład weszły istniejące dotychczas stowarzyszenia katolickiego (m.in. Związek Katolicki, Liga Katolicka); działalność opierała na 4 kolumnach (Katolicki Związek Mężów, Katolicki Związek Kobiet, Katolicki Związek Młodzieży Męskiej, Katolicki Związek Młodzieży Żeńskiej); prowadziła akcje odczytowe, szkoleniowe, wydawnicze (m.in. Książnica Akcji Katolickiej) i charytatywne; zakładała Katolickie Uniwersytety Ludowe oraz Instytuty Wyższej Kultury Religijnej; czasami w swej działalności wykraczała poza kwestie ściśle religijne (np. zorganizowała protest przeciw kodyfikacji prawa małżeńskiego); 1937 liczyła ok. 615 tysięcy członków (wpływy głównie na wsi i w małych miasteczkach, mniejsze w środowiskach inteligenckich i robotniczych); głównym organem Akcji Katolickiej był Naczelny Instytut z siedzibą w Poznaniu, podlegały mu instytuty diecezjalne; centralny organ prasowy „Ruch Katolicki”; główni działacze: S. Adamski, W. Dymek, B. Kominek, F. Machay, L. Wetmański oraz A. Bniński; reaktywowana 1995; pierwszy asystent krajowy — bp P. Jarecki, pierwsza prezes Krajowego Instytutu Akcji Katolickiej — H. Szydełko.